Prawa obcych ludów w instytucjach Gaiusa

Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie fragmentów Instytucji Gaiusa odnoszących się do stosowanych przez inne niż Rzymianie ludy instytucji prawnych i wskazanie, jaki był zamiar przywołania ich w podręczniku do nauki prawa rzymskiego. Jurysta odwoływał się do obcych regulacji na dwa sposoby. Pierwszym były ogólne wzmianki, gdzie wskazywał, że podobne rozwiązania prawne można odnaleźć u innych ludów (gens), cudzoziemców (peregrinus) czy ogólnie ludzi (homo). W drugim przypadku odwołał się do regulacji stosowanych przez konkretne społeczności – Galatów (Galatarum gentem) oraz Bityńczyków (lex Bithynorum). Interpretacja stosownych fragmentów oraz zestawienie ich z innymi źródłami dowodzi, że porównania te były niezwykle pobieżne, a wzmianki o poszczególnych ludach miały charakter zasłyszanych pogłosek. Odniesienia do innych porządków prawnych służyły raczej ozdobie wykładu, wzmacniając argumenty krytykujące anachroniczne rzymskie rozwiązania prawne. Stosując dygresje i odwołania, uratował jednak okruchy wiadomości na temat praw i zwyczajów ludów znajdujących się pod panowaniem Rzymian w okresie pryncypatu.