Polska reforma walutowa z 1924 roku
DOI:
https://doi.org/10.26485/SPE/2024/133/6Słowa kluczowe:
reforma walutowa, złoty polski, Władysław Grabski, separacja monetarna.Abstrakt
Przedmiot badań: W 2024 r. przypada setna rocznica wprowadzenia nowej waluty w odrodzonym państwie polskim. Ten wieloaspektowy proces był niełatwym przedsięwzięciem, który zrealizowany został przez Władysława Grabskiego i jego rząd, co wpisywało się w szerszy kontekst reform podejmowanych po 1918 r. w niepodległej Polsce. Przedmiotem badań niniejszego artykułu jest reforma walutowa, którą przeprowadzono w Polsce w 1924 r.
Cel badawczy: Celem pracy jest przedstawienie reformy walutowej przeprowadzonej w Polsce w 1924 r., omówienie przyczyn, założeń i sposobów jej przeprowadzenia, w tym jej prawnych i technicznych aspektów. Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie, czy w wyniku jej wprowadzenia udało się osiągnąć cele, jakie zakładała.
Metoda badawcza: Głównymi metodami badawczymi zastosowanymi w artykule są krytyczna analiza literatury przedmiotu oraz analiza historyczna aktów prawnych wprowadzonych w trakcie realizacji reformy.
Wyniki: Reformy, powszechnie znanej pod nazwą reformy walutowej Grabskiego, nie można było uniknąć. Ziemie, które weszły w skład Polski, a które przedtem były składowymi innych organizmów państwowych oraz gospodarczych, wymagały uporządkowania na wielu płaszczyznach, łącznie z potrzebą stabilizacji i unifikacji monetarnej. Stworzenie własnej waluty było jednym z zadań priorytetowych. Sam proces napotkał liczne trudności, jednak reforma dała podwaliny do kreowania polityki gospodarczej młodego państwa.
Liczba pobrań
Bibliografia
Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej. Rok wydawnictwa IV, 1925/1926, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 20 stycznia 1924 r. w przedmiocie systemu monetarnego, Dz.U. z 1924 r., nr 7, poz. 65.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 20 stycznia 1924 r. w przedmiocie ustanowienia statutu dla banku emisyjnego, Dz.U. z 1924 r., nr 8, poz. 75.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 1924 r. o zmianie ustroju pieniężnego, Dz.U. z 1924 r., nr 34, poz. 351.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 października 1927 r. o planie stabilizacyjnym i zaciągnięciu pożyczki zagranicznej, Dz.U. z 1927 r., nr 88, poz. 789; Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 października 1927 r. o stabilizacji złotego, Dz.U. z 1927 r., nr 88, poz. 790.
Skrócony bilans otwarcia Banku Polskiego na dzień 27 kwietnia 1924 r., Załączniki do Protokołu RBP z 10 maja 1924 r., Archiwum Akt Nowych, Bank Polski SA, sygn. 20, s. 14, 153–154.
Ustawa z dnia 28 lutego 1919 r. w sprawie nazwy monety polskiej, Dz.U. z 1919 r., nr 20, poz. 230.
Ustawa z dnia 15 stycznia 1920 r. w przedmiocie ustanowienia marki polskiej prawnym środkiem płatniczym na całym obszarze Rzeczypospolitej, Dz.U. z 1920 r., nr 5, poz. 26.
Ustawa z dnia 15 lipca 1920 r. o wykonaniu reformy rolnej, Dz.U. z 1920 r., nr 70, poz. 462.
Ustawa z dnia 11 stycznia 1924 r. o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej, Dz.U. z 1924 r., nr 4, poz. 28.
Barański L., Dzieje pieniądza polskiego, Przemysł i Handel 1928, s. 58–61.
Białek J., Wykorzystanie danych skanowanych do pomiaru inflacji – doświadczenia międzynarodowe i wyzwania metodologiczne, Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician, 2020/65 (1), s. 9–33.
Bukowski M., Koryś P., Leszczyńska C., Tymiński M., Rozwój regionalny ziem polskich pod zaborami. Porównanie poziomu produktu brutto per capita na dzisiejszych terenach Polski na przełomie XIX i XX w. (wyniki pierwszych estymacji), Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych 2017/78, s. 163–198.
Czuma Ł., Wkład gospodarczy pokolenia Polski niepodległej (1918–1939), Roczniki Nauk Społecznych 1979/7, s. 233–244.
Danowska-Prokop B., Zagóra-Jonszta U., Stulecie największej polskiej inflacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice 2024.
Drozdowski M.M., Sukces czy porażka. Reformy Władysława Grabskiego 1924–1925 i reformy Leszka Balcerowicza 1989–1991, Omnia, Warszawa 1994.
Geary C.R., A Note on the Comparisons of Exchange Rates and Purchasing Power Between Countries, Journal of the Royal Statistical Society. Series A (General) 1968/121 (1), s. 97–99.
Girzyński Z., Kłaczkowski J., Piasek W. (red.), Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918–1939, Instytut De Republica, Warszawa 2023.
Goclon J., Rząd Władysława Grabskiego (23 VI–24 VII 1920 r.), skład, działalność i pozycja wobec Rady Obrony Państwa, Klio – Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym 2011/8 (3)/18, s. 75–101.
Grabski W., Dwa lata pracy u podstaw państwowości naszej, Nakładem Księgarni F. Hoesicka, Warszawa 1927.
Grabski W., „Dwa programy”. Replika w sprawie pożyczki zagranicznej, Wydawnictwo „Drogi Naprawy”, Warszawa 1927.
Grabski W., Projekt programu polityki ekonomicznej i finansowej Polski po wojnie, Drukarnia Państwowa, Warszawa 1920.
Grabski W., Wybór pism, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1987.
Grata P., Polityka podatkowa Drugiej Rzeczypospolitej. Zarys problematyki, Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych 2012/72, s. 129–153.
Grzybek D., Główne stanowiska w polskiej debacie o stabilizacji finansowej lat dwudziestych, w: T. Głowiński (red.), 80. rocznica reform rządu Władysława Grabskiego 1924–2004, Wrocław 2004, s. 62–84.
Jabłonowski M., Z dziejów gospodarczych Polski lat 1918–1939, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1992.
Jezierski A., Historia gospodarcza Polski, Key Text, Warszawa 2010.
Jezierski A., O reformie pieniężnej Władysława Grabskiego z 1924 r. Kilka uwag, Ekonomista 1995/1–2, s. 90–96.
Jezierski A., Leszczyńska C., Bank Polski SA 1924−1951, Narodowy Bank Polski, Warszawa 1994.
Jezierski A., Zawadzki S., Dwa wieki przemysłu w Polsce. Zarys dziejów, Wiedza Powszechna, Warszawa 1966.
Kaliński J., Motoryzacja a infrastruktura drogowa w Polsce po 1918 r., w: T. Głowiński, R. Klementowski (red.), Na lądzie, w wodzie i w powietrzu... Z dziejów transportu i komunikacji na ziemiach polskich na przestrzeni wieków, Wydawnictwo GAJT, Wrocław 2014, s. 137–154.
Kaliński J., Landau Z., Gospodarka Polski w XX wieku, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2003.
Kaminsky G., Currency and banking crises: The early warnings of distress, Working Paper, 2000/178, IMF, Washington D.C., s. 1–38.
Karpiński Z., Bank Polski 1924−1939. Przyczynek do historii gospodarczej okresu międzywojennego, Polskie Wydawnictwa Gospodarcze, Warszawa 1958.
Kempner A.S., Rozwój gospodarczy Polski od rozbiorów do niepodległości, Instytut Wydawniczy „Bibljoteka Polska”, Warszawa 1924.
Khamis S.H., A New System of Index Numbers for National and International Purposes, Journal of the Royal Statistical Society. Series A (General) 1972/135 (1), s. 96–121.
Klimecki M., Polska granica wschodnia w latach 1918–1921, Zeszyt Naukowy Muzeum Wojska 2002/15, s. 49–58.
Klimiuk Z., Kształtowanie się polsko-niemieckich stosunków gospodarczych w latach 1918–1928, Społeczeństwo i Polityka 2022/71 (2), s. 83–106.
Kozłowski K. (red.), Problemy gospodarcze Drugiej Rzeczypospolitej, PWE, Warszawa 1989.
Krajewski M., Historia gospodarcza Polski do 1989 roku: zarys problematyki, Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna, 2000.
Landau Z., Działalność gospodarcza Władysława Kucharskiego (1884–1964), Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka 1977/3.
Landau Z., Działalność koncernu Kreugera w Polsce, Przegląd Historyczny 1958/49 (1), s. 91–120.
Landau Z., Pożyczka dillonowska przyczynek do działalności kapitałów amerykańskich w Polsce, Kwartalnik Historyczny 1957/64 (3), s. 79–85.
Landau Z., Pożyczka tytoniowa, Zeszyty Naukowe SGPiS 1956/3, s. 61–83.
Landau Z., Władysław Grabski a pożyczki zagraniczne, Kwartalnik Historyczny1959/66 (4), s. 1185–1206.
Landau Z., Tomaszewski J., Gospodarka Polski międzywojennej, t. I: W dobie inflacji (1918–1923), Książka i Wiedza, Warszawa 1967.
Lenart J., Alfabetyzacja społeczeństwa powiatu kolbuszowskiego i podstawowa oświata dorosłych w pierwszych latach po II wojnie światowej, Rocznik Kolbuszowski 2010/10, s. 83–100.
Leszczyńska C., Polska polityka pieniężna i walutowa w latach 1924–1936 w systemie Gold Exchange Standard, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2013.
Łossowski P., Ostatni akt kształtowania granic Drugiej Rzeczypospolitej – podział pasa neutralnego pomiędzy Polską a Litwą w lutym 1923 r., Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej 2002/37, s. 27–39.
Malinowski W., Stabilizacja waluty w Polsce w latach 1924 i 1927 w świetle literatury, Towarzystwo Ekonomiczne w Krakowie, Kraków 1932.
Małecki W., Sławiński A., Piasecki R., Żuławska U., Kryzysy walutowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.
Markowski M., Dyskusja nad nazwą waluty odrodzonej Rzeczypospolitej, Biuletyn Numizmatyczny 2019/393 (1), s. 56–67.
Młynarski F., Wspomnienia, PWN, Warszawa 1971.
Morawski W., Gospodarka II Rzeczypospolitej, w: K. Persak (red.), Polski wiek XX, t. I, Bellona i Muzeum Historii Polski, Warszawa 2009, s. 273–300.
Morawski W., Władysław Grabski, polityk, mąż stanu, reformator, Wydawnictwo NBP, Warszawa 2004.
Ogórek B., Terytorialne zróżnicowanie demograficznych skutków I wojny światowej w populacji II Rzeczypospolitej, w: K. Sierakowska (red.) Metamorfozy społeczne, t. 20: Studia i materiały do dziejów społecznych Polski 1914–1918, Instytut Historii PAN, Warszawa 2018, s. 305–328.
Olszewski K., Lista strat wojennych Polski przedstawiona Komisji Odszkodowań – Paryż, marzec 1919, w: K. Juszczyk, T. Maresz (red.), Historia w tekstach źródłowych, t. 3, Wydawnictwo Oświatowe FOSZE, Rzeszów 1999, s. 79–80.
Pasztor M., Francuskie opinie o polityce skarbowej i walutowej rządu Władysława Grabskiego (1923–1925), Mazowieckie Studia Humanistyczne 1999/5 (1), s. 157–165.
Pracný A., Czechosłowacka reforma walutowa z 1919 roku, Studia Prawno-Ekonomiczne 2020/117, s. 315–333.
Pracný M., Czechosłowacka reforma walutowa z 1953 roku, Prawo Budżetowe Państwa i Samorządu 2020/8 (2), s. 115–128.
Przeniosło M., Straty i zniszczenia wojenne na terenach wiejskich i małomiasteczkowych Królestwa Polskiego w latach 1914–1918, w: K. Sierakowska (red.), Metamorfozy społeczne, t. 20: Studia i materiały do dziejów społecznych Polski 1914–1918, Instytut Historii PAN, Warszawa 2018, s. 289–292.
Przybysz B., Pierwszy rząd Władysława Grabskiego. Planowany jako przejściowy czy przejściowy z konieczności?, Rocznik Historyczny Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego 2018/34, s. 225–232.
Rusin B., Lewis Namier a kwestia „linii Curzona” i kształtowania się polskiej granicy wschodniej po I wojnie światowej, Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej 2013/38, s. 95–116.
Skrzyński T., Programy walki z hiperinflacją – reformy Władysława Grabskiego i Leszka Balcerowicza, Zeszyty Naukowe. Polskie Towarzystwo Ekonomiczne 2004/2, s. 73–90.
Skrzyński T., Walka z inflacją w Polsce w latach 1918–1927. Reforma Władysława Grabskiego, Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie 2007/733, s. 219–228.
Stankiewicz W., Konflikty społeczne na wsi polskiej 1918–1920, PWN, Warszawa 1963.
Stelmach M., Polski kryzys walutowy i bankowy 1925 r. Ujęcie ekonometryczne, Bank i Kredyt 2012/43 (6), s. 57–80.
Taylor E., Inflacja polska, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1926.
Tomaszewski J., Stabilizacja waluty w Polsce, Książka i Wiedza, Warszawa 1961.
Zagóra-Jonszta U., Polityka finansowo-skarbowa rządów przedmajowych. Walka o reformę walutową Władysława Grabskiego, Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Katowicach 1982/90 (1), s. 77–101.
Zagóra-Jonszta U., Unifikacja pieniądza i walka z inflacją markową w pierwszych latach Drugiej Rzeczypospolitej, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu 2011/168, s. 469–480.
Zdziechowski J., Finanse Polski w latach 1924 i 1925, „Biblioteka Polska”, Warszawa 1925.
Zdziechowski J., Mit złotej waluty, Biblioteka Polska, Warszawa 1937.
Zientara B., Mączak A., Ihnatowicz I., Landau Z., Dzieje gospodarcze Polski do roku 1939, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973.
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Studia Prawno-Ekonomiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
