Polityka fiskalna a dekoniunktura gospodarcza – doświadczenia krajów Unii Europejskiej spoza strefy euro

Abstrakt

Przedmiot badań: W ostatnich latach w wielu krajach Unii Europejskiej narastała nierównowaga w finansach publicznych, na co wpływ miała m.in. ekspansywna polityka fiskalna prowadzona w okresie recesji. Początek XXI w. został dotknięty dwiema poważnymi recesjami, wywołanymi przez szoki o odmiennym charakterze. W związku z tym pojawia się zainteresowanie porównaniem tego, w jaki sposób polityka fiskalna była prowadzona przed i w trakcie obu recesji, co stanowi przedmiot badań podjętych w artykule.

Cel badawczy: Celem artykułu jest próba zidentyfikowania zmian w polityce fiskalnej oraz porów­nania tych zmian w sześciu krajach Europy Środkowo-Wschodniej spoza strefy euro, tj. w Bułgarii, Czechach, Chorwacji, na Węgrzech, w Polsce i Rumunii. W szczególności uwagę skupiono na po­równaniu agregatów polityki fiskalnej przed i w trakcie dwóch recesji z początków XXI w.

Metoda badawcza: W pracy podjęto próbę identyfikacji zmian polityki fiskalnej w kontekście peł­nej próby za lata 2004–2019 oraz podprób pozwalających na ocenę polityki fiskalnej przed deko­niunkturami: tj. przed kryzysem gospodarczym z pierwszej dekady XXI w. oraz przed kryzysem wywołanym pandemią COVID-19. Główna uwaga poświęcona jest analizom zmian zadłużenia, zmian salda budżetowego prezentowanego na tle wskaźnika cyklicznego – tzw. fiscal stance, a tak­że ocenie implementacji krajowych reguł fiskalnych w kontekście fiscal governance i rozpoznania skali nierównowagi fiskalnej. Źródłem wykorzystanych danych jest głównie baza AMECO.

Wyniki: Porównanie wyników polityki fiskalnej w okresie co najmniej jednego roku przed kry­zysami sugeruje, że prawie wszystkie badane kraje w 2008 r. prowadziły politykę procykliczną, natomiast w 2019 r. polityka fiskalna była procykliczna we wszystkich sześciu analizowanych krajach. Pomimo że w ostatnich latach kraje te zwiększyły liczbę krajowych reguł fiskalnych, w tym zwłaszcza reguł dotyczących salda budżetowego, zaprezentowane dane wskazują, że kurs polityki fiskalnej był procykliczny. Ponadto analizowane kraje charakteryzują się dużym zróżni­cowaniem wskaźnika obrazującego relację długu publicznego do PKB.