Pierwsza Kasa Pożyczkowa Przemysłowców w Królestwie Polskim i kariera Ludwika Święcickiego

Abstrakt

Przedmiot badań: Historia Kasy Pożyczkowej Przemysłowców Warszawskich, pierwszej w Królestwie Polskim spółdzielni kredytowej (KPPW, Kasa), opracowana na 150 rocznicę wyboru pierwszych władz Kasy, mijającą w styczniu 2020 r. Warto przypomnieć, jakie były początki Kasy i jak rozwijała się do wybuchu Wielkiej Wojny. Z instytucją tą związał swoją karierę Ludwik Święcicki, autor książki o 40-letniej historii KPPW i wieloletni naczelnik jej biura. Jego droga do stanowiska naczelnika to ciekawy przykład ewolucji zawodowej ogranicznika pochodzącego z rodziny ziemiańskiej.

Cel badawczy: Przedstawienie okoliczności, w jakich działali założyciele KPPW, oraz odpowiedź na pytania: jakie modyfikacje statutu wymusiła praktyka, jakie były zobowiązania członków, a jakie mieli oni możliwości zaciągania kredytów i osiągania dochodów. Ponadto, jak trafił do pracy urzędniczej wieloletni naczelnik Kasy i jakie zdarzenia miały miejsce za jego czasów. Opracowanie obejmuje działalność Kasy do roku 1913, poprzedzającego rok wybuchu wojny.

Metoda badawcza: Praca oparta jest na publikacjach i drukach sprzed Wielkiej Wojny z księgozbioru Szkoły Głównej Handlowej, w tym przede wszystkim na historii KPPW napisanej w 1910 r. przez Ludwika Święcickiego. Do zapoznania się z operacjami kredytowymi Kasy niezbędna była wiedza o wekslach, zawarta na przykład w rozdziale o dyskontowaniu weksli, napisanym przez autorkę niniejszego artykułu w podręczniku z matematyki finansowej. Ponadto, pomocne okazało się dzieło A.H.T. Święcickiego na temat historii rodu. Zamieszczone tam informacje weryfikowano lub uzupełniano na podstawie archiwalnych dokumentów i gazet. Autorka jest prawnuczką Ludwika Święcickiego, jednak przekaz rodzinny dotyczył głównie Zofii Ludwikowej Święcickiej; deficyt informacji stał się zachętą do badań archiwalnych.1

Wyniki: Na podstawie wydanych w ciągu ostatnich stu lat opracowań wykazano, że zatwierdzenie przez ministra finansów w Petersburgu statutu KPPW było lokomotywą, która pociągnęła legalizację kolejnych instytucji finansowych w Królestwie Polskim. W pionierskim statucie Kasy dokonywano z czasem zmian, choć mimo nacisków ministerstwa finansów KPPW zachowała swoją odrębność. Operacje pożyczkowe Kasy były rozszerzane od 1912 r. Był to rok odejścia z pracy sześćdziesięcioletniego Ludwika Święcickiego. Jednak w powstającym państwie polskim Święcicki zgłosił się do pracy w Ministerstwie Skarbu, a później został dyrektorem łódzkiego oddziału polskiego banku emisyjnego. Nowe operacje kredytowe wprowadzone od 1912 r. otwierały Kasę na różne europejskie waluty i na operacje pożyczkowe zamiejscowe i zagraniczne. Zapewne dzięki temu KPPW przetrwała Wielką Wojnę, a w niepodległej Polsce przekształciła się w bank akcyjny.