Prawo do rachunku bankowego jako przejaw ochrony konsumenta. Zarys problematyki
DOI:
https://doi.org/10.26485/SPE/2020/116/6Słowa kluczowe:
prawo, konsument, rachunek bankowy, umowaAbstrakt
Przedmiot badań: Przedmiotem artykułu jest problematyka dostępu konsumenta do rachunku bankowego jako instrumentu współcześnie w zasadzie nieodzownego w codziennej egzystencji. Ze względu na sposób uregulowania zagadnień powiązanych z tematyką opracowania przyjmuje ono charakter multidyscyplinarny, bowiem oprócz regulacji przewidzianych przez szeroko rozumiane prawo bankowe należy odnieść się do prawa cywilnego i konstytucyjnego. Tematyka ta nie była szeroko komentowana w piśmiennictwie z zakresu polskiego prawa bankowego.
Cel badawczy: Udowodnienie, że w obowiązujących przepisach brak, w ocenie autorki, uregulowań w stopniu dostatecznym gwarantujących prawo konsumenta do rachunku bankowego. Wobec powyższego przyjęto następującą strukturę tekstu: w zagadnieniach wstępnych przedstawiono tło dla dalszej analizy wraz z przytoczeniem stosownych danych statystycznych, kolejno skupiono się na podstawowych dla opracowania pojęciach – konsumenta, rachunku bankowego oraz umowy rachunku bankowego, a także prawa konsumenta do rachunku bankowego w kontekście bezpieczeństwa i wykluczenia finansowego. W podsumowaniu ujęto wnioski płynące z przeprowadzonych rozważań.
Metoda badawcza: Badania przeprowadzono przy wykorzystaniu metody formalno-dogmatycznej, natomiast jedynie pobocznie skorzystano z metody pozaprawnej, jaką jest analiza danych statystycznych.
Wyniki: Konkluzją przeprowadzonych rozważań jest zasadność wprowadzenia regulacji silniej gwarantujących konsumentowi realizację prawa do rachunku bankowego w przypadku nieuzasadnionej odmowy jej zawarcia.
Liczba pobrań
Bibliografia
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/92/UE z dnia 23 lipca 2014 r. w sprawie porównywalności opłat związanych z rachunkami płatniczymi, przenoszenia rachunku płatniczego oraz dostępu do podstawowego rachunku płatniczego (Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 257/214).
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r., nr 78, poz. 483 ze zm.).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 1992 r. w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakładach pracy (Dz.U., nr 100, poz. 502 ze. zm.).
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 1145 ze zm.).
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2019 r., poz. 1460 ze zm.).
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 2357 ze zm.).
Ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 2412 ze zm.).
Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 659 ze zm.).
Ustawa z dnia 30 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych innych ustaw (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 1997 ze zm.).
Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 1115 ze zm.).
Alińska A., Problem wykluczenia finansowego w Polsce, Ekonomiczne Problemy Usług – Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego 2011/76 (682), s. 9–22.
Bajor B., Komentarz do art. 1, w: B. Bajor, J. Byrski, A. Zalcewicz, Ustawa o usługach płatniczych. Komentarz, wyd. II [online].
Bączyk M., Umowy w zakresie czynności bankowych, w: S. Włodyka (red.), System Prawa Handlowego, Tom V, Prawo umów handlowych, C.H. Beck, Warszawa 2006, s. 1071–1274.
Bień-Kacała A., Bezpieczeństwo w Konstytucji RP z 1997 r. – wstępna diagnoza, Przegląd Prawa Konstytucyjnego 2015/2 (15), s. 11–28.
Blocher M., Iwański W., Implementacja dyrektywy PAD – uwagi ogólne oraz wątpliwości na gruncie nowelizacji ustawy o usługach płatniczych, Monitor Prawa Bankowego 2018/4, s. 74–86.
Bodył-Szymala P., Małoletni posiadaczem rachunku bankowego, Prawo Bankowe 2004/12, s. 76–83.
Complak K., Zasada ochrony godności człowieka normatywnym nakazem obowiązującym prawodawców i organy stosujące prawo, w: L. Wiśniewski (red.), Wolności i prawa jednostki oraz ich gwarancje w praktyce, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2006, s. 7–20.
Cyman D., Kierunki zmian ochrony konsumenta usług finansowych w Unii Europejskiej, Annales Universiatatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio H, 2016/L (4), s. 39–47.
Czarnecka M., Wykluczenie finansowe i integracja finansowa – aspekty terminologiczne, Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Studia i Prace/Szkoła Główna Handlowa 2018/1, s. 63–83.
Fojcik-Mastlaska E., w: E. Fojcik-Mastalska (red.), Prawo Bankowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2009.
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2018.
Garlicki L., Derlatka M., Komentarz do art. 76, w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Tom II, wyd. II [online].
Gloukoviezoff G., Le droit au compte: promesse tenue?, RDSS 2014.
Głuchowski P.M., Umowa rachunku w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej [online].
Góral L., Prawo do rachunku bankowego i podstawowych usług bankowych jako fundamentalne prawo konsumenta na rynku usług bankowych we Francji, w: M. Jagielska, E. Sługocka-Krupa, K. Podgórski (red.), Ochrona konsumenta na rynku usług, C.H. Beck, Warszawa 2016, s. 48–60.
Góral L., Prawo do rachunku bankowego jako fundamentalne prawo konsumenta usług bankowych w Unii Europejskiej, w: E. Rutkowska-Tomaszewska (red.), Ochrona klienta na rynku usług finansowych w świetle aktualnych problemów i regulacji prawnych, C.H. Beck, Warszawa 2017, s. 161–176.
Góral L., Zintegrowany model publicznoprawnych instytucji ochrony rynku bankowego we Francji i w Polsce, Wolters Kluwer, Warszawa 2011.
Iwańczuk-Kaliska A., Banki komercyjne w Polsce wobec zmian na rynku usług płatniczych, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica 2016/4 (324), s. 167–179.
Iwańczuk-Kaliska A., Przemiany systemów płatniczych i ich konsekwencje dla banków centralnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań 2014.
Jagodzińska-Komar E., Zmiany w systemie SEPA i wpływ Dyrektywy PSD2 na rynek usług płatniczych, Zeszyty Naukowe PWSZ w Płocku, Nauki Ekonomiczne 2016/XXIII, s. 145–152.
Jajuga K., Elementy nauki o finansach. Kategorie i instrumenty finansowe, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007.
Jakimowicz W., Publiczne prawo podmiotowe, Zakamycze, Kraków 2002.
Jurkowska-Zeidler A., Aktualne problemy ochrony klienta na rynku bankowym z perspektywy działalności Rzecznika Finansowego, Gdańskie Studia Prawnicze 2018/39, s. 29–43.
Jurkowska-Zeidler A., Konsekwencje zmian w systemie ochrony konsumenta usług finansowych, Gdańskie Studia Prawnicze 2016/36, s. 193–208.
Jurkowska-Zeidler A., Rzecznik Finansowy: nowa instytucja ochrony klienta na rynku usług finansowych, Gdańskie Studia Prawnicze 2017/38, s. 351–366.
Kalus S., Komentarz do art. 22(1), w: Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna (art. 1–125) [online].
Kaszubski R.W., Funkcjonalne źródła prawa bankowego publicznego, Wolters Kluwer, Kraków 2006.
Kawulski A., Prawo bankowe. Komentarz [online].
Kawulski A., Prawo bankowe. Vademecum dla kandydatów na aplikacje prawnicze oraz prawników przygotowujących się do egzaminów zawodowych, Europejska Wyższa Szkoła Prawa i Administracji, Warszawa 2010.
Korus K., Pojęcie usługi płatniczej w ustawie o usługach płatniczych, Monitor Prawa Bankowego 2012/7–8, s. 29–42.
Kwaśnicki W., Rutkowska-Tomaszewska E. (red.), Ekonomia jako dyscyplina naukowa i kierunek kształcenia. Aktualne trendy i pożądane kierunki zmian, Diffin, Warszawa 2020.
Ławrynowicz-Mikłaszewicz M., Koncepcja istoty wolności i praw jednostki oraz aspekt formalny ich ograniczenia, Przegląd Prawa Konstytucyjnego 2014/4 (20), s. 73–93.
Łętowska E., Recenzja: P. Mikłaszewicz, Obowiązki informacyjne w umowach z udziałem konsumentów na tle prawa Unii Europejskiej, Warszawa 2008, Państwo i Prawo 2009/5, s. 123–126.
Łętowska E., Wpływ Konstytucji na prawo cywilne, w: M. Wyrzykowski (red.), Konstytucyjne podstawy systemu prawa, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2001, s. 131–141.
Mikłaszewicz P., Obowiązki informacyjne w umowach z udziałem konsumentów na tle prawa Unii Europejskiej, Wolters Kluwer, Warszawa 2008.
Mojak J., Pojęcie czynności bankowych. Regulacja działalności banków a prawo handlowe, Lubelskie Wydawnictwa Prawnicze, Lublin 2010.
Monkiewicz J., Rutkowska-Tomaszewska E. (red.), Ochrona konsumenta na polskim i międzynarodowym rynku finansowym, Wolters Kluwer, Warszawa 2019.
Niczyporuk A., Ochrona interesów konsumenta na rynku detalicznych usług bankowych w Polsce na tle Unii Europejskiej, CeDeWu, Warszawa 2018.
Niezbecka E., Treść umowy – prawa i obowiązki stron, w: A. Kidyba (red.), Kodeksowe umowy handlowe [online].
Nowacki J., Prawo publiczne – prawo prywatne, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1992.
Ofiarski Z., Prawo bankowe. Komentarz [online].
Pacak M., Komentarz do art. 2, w: M. Pacak, Usługi płatnicze. Komentarz, https://sip.lex.pl/#/ commentary/587452982/250422; stan na 11.04.2020.
Pyrzyńska A., Wzorzec umowy jako źródło zastrzeżenia odsetek w stosunkach bankowych, Prawo Bankowe 2008/1, s. 20–23.
Pyzioł W., Umowa rachunku bankowego, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 1997.
Pyzioł W., Umowa rachunku bankowego, w: Z. Radwański (red. serii), J. Panowicz-Lipska (red.), System Prawa Prywatnego. t. 8, Prawo zobowiązań, Część szczegółowa, C.H. Beck, Warszawa 2011, s. 469–540.
Pyzioł W., Walaszek-Pyzioł A., Pozycja prawna banku jako wykonawcy usług transferu środków pieniężnych, Przegląd Prawa Handlowego 2012/3, s. 4–13.
Radwański Z., Prawo cywilne – część ogólna, C.H. Beck, Warszawa 2004.
Rutkowska-Tomaszewska E., Bankowość konsumencka, w: W. Góralczyk (red.), Problemy współczesnej bankowości. Zagadnienia prawne [online].
Rutkowska-Tomaszewska E., Ochrona prawna klienta na rynku usług bankowych, Wolters Kluwer, Warszawa 2013.
Rutkowska-Tomaszewska E., Zakres podmiotowy ochrony klienta i jej mechanizmy na tle regulacji dotyczących dystrybucji ubezpieczeń, w: B. Gnela, M. Szaraniec (red.), Dystrybucja usług ubezpieczeniowych: wybrane zagadnienia prawne, Difin, Warszawa 2017, s. 83–107.
Rutkowska-Tomaszewska E. (red.), Informacja na rynku usług finansowych, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2019.
Safjan M., w: M. Safjan (red.), System prawa prywatnego. Prawo cywilne – część ogólna, tom I, C.H. Beck, Warszawa 2012, s. 31–51.
Skory M., Klauzule abuzywne w polskim prawie ochrony konsumenta [online].
Skrzydło W., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. VII [online].
Skubisz-Kępka K., Komentarz do art. 384, w: M. Fras, M. Habdas, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna (art. 353–534) [online].
Sokołowski T., Komentarz do art. 22(1), w: Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna, wyd. II [online].
Srokosz W., Czynności bankowe zastrzeżone dla banków, Branta, Bydgoszcz–Wrocław 2003.
Stępkowski A., Problem „istoty” prawa podstawowego w perspektywie klasycznych teorii prawa podmiotowego, Zeszyty Prawnicze Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie 2013/13/4, s. 115–126.
Stola E., Ubankowienie społeczeństwa a rozwój sektora bankowego w Polsce, Rozprawy Ubezpieczeniowe. Konsument na rynku usług finansowych 2018/4/30, s. 81–95.
Śledzińska-Simon A., Analiza proporcjonalności ograniczeń konstytucyjnych praw i wolności. Teoria i praktyka, Wrocław 2019.
Tollik R., O niecelowości usuwania z polskiego kodeksu cywilnego przepisów o rachunku bankowym (art. 725–733) i przenoszenia ich do ustawy Prawo bankowe, Bank i Kredyt 2003/10, s. 46–50.
Waliszewski K., Czechowska D.I., Instytucje bankowe i niebankowe na rynku detalicznych usług finansowych w Polsce, CeDeWu, Warszawa 2019.
Węgrzyn J., Prawo konsumenta do informacji w Konstytucji RP i w prawie unijnym, Prawnicza, i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wrocław 2013.
Wojtczak D., Usługi bankowe w regulacjach Unii Europejskiej [online].
Zaradkiewicz K., Instytucjonalizacja wolności majątkowej, tom XLV Studiów i Materiałów Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2013.
Żabiński Z., Umowa rachunku bankowego, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1967.
Wyrok SN z 13.04.2005 r., IV CK 663/04.
Wyrok TK z 25 maja 1999 r., sygn. SK 9/98.
Wyrok TK z 26 września 2000 r., sygn. akt P 11/99.
Wyrok TK z 13 września 2005 r., sygn. akt K 38/04.
Wyrok TK z 17 marca 2008 r., sygn. akt K 32/05.
Wyrok TK z 2 grudnia 2008 r., sygn. akt K 37/07.
Wyrok TK z 13 września 2011 r., sygn. akt K 8/09.
http://documents.worldbank.org/curated/en/332881525873182837/pdf/126033-PUB-PUBLIC -pubdate-4-19-2018.pdf
http://nowewyrazy.uw.edu.pl/haslo/ubankowienie.html
https://pieniadze.rp.pl/oszczednosci/konta-bankowe/19875-odmowa-zalozenia-konta-przez-internet,
https://sjp.pwn.pl/slowniki/rachunek.html
Analiza Rzecznika Finansowego Podstawowy Rachunek Płatniczy, https://rf.gov.pl/pdf/Rachunki_ podstawowe_analiza_Rzecznik_Finansowy_pazdziernik2019.pdf
Opracowanie Doradczego Komitetu Naukowego przy Rzeczniku Finansowym– Diagnoza stanu badań nad ochroną klientów rynku finansowego w Polsce. Raport otwarcia, https://rf.gov. pl/pdf/DKN_Raport_Otwarcia.pdf
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 5 czerwca 2008 r. w sprawie Zielonej Księgi w spra¬wie detalicznych usług
