Symbioza pana i niewolnika według Arystotelesa i św. Tomasza z Akwinu

Abstrakt

Przedmiot badawczy: Przedmiotem badawczym niniejszego artykułu jest aksjologiczne, etyczne oraz teologiczne uzasadnienie istnienia niewolnictwa jako instytucji prawnej w doktrynie polityczno- prawnej św. Tomasza z Akwinu; powody jej dopuszczenia oraz cel, jaki owa instytucja ma spełniać. Badanie zostało dokonane, aby przedstawić niewolnictwo jako zjawisko ważne historycznie, społecznie i kulturowo, wyrastające zarówno z tradycji biblijnych i filozoficznych oraz w celu wykazania, że myśl Akwinaty jego dotycząca może być przydatna przy badaniu aksjologii ubezwłasnowolnienia całkowitego.
Cel badawczy: Celem przedmiotowego badania jest próba odpowiedzi na pytanie: czym dla św. Tomasza jest prawna instytucja niewolnictwa. We wskazanej tezie badawczej mieści się konieczność odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób Doktor Anielski łączył dopuszczalność prawnego pozbawienia jednostki praw z moralnością chrześcijańską oraz jak owo połączenie realizuje się w granicach teorii państwa św. Tomasza z Akwinu oraz wskazanie, w jaki sposób Tomaszowa koncepcja niewolnictwa może wspomagać współczesną praktykę legislacyjną w zakresie stosunku ubezwłasnowolnienia.
Metoda badawcza: Użyta została metoda komparatystyczna: doktryna św. Tomasza została zestawiona zarówno z doktryną Arystotelesa, jak i współczesną instytucją ubezwłasnowolnienia całkowitego, aby pokazać źródła, z których św. Tomasz czerpie oraz historyczną uniwersalność prawnych rozwiązań dotyczących jednostek niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Wskazano również w zarysie teologiczne uzasadnienia niewolnictwa istniejące przed Doktorem Powszechnym. Sięgnięto do koncepcji niewolnictwa w myśli Arystotelesa, na której św. Tomasz się wzoruje celem wykazania różnic i podobieństw między tymi doktrynami. Porównanie myśli św. Tomasza względem współczesnych prawnych rozwiązań ma wskazać, w jaki sposób niewolnictwo tomistyczne może być przydatne w dobie współczesnej.
Wyniki: Niewolnictwo w myśli Akwinaty jest bardzo zbliżone do współczesnej instytucji ubezwłasnowolnienia całkowitego. Służy jednostce niebędącej w stanie samodzielnie zadbać o swój byt realizować się w społeczeństwie. Nie jest narzędziem państwa wymierzonym przeciw jednostce; władca państwa ma obowiązek, działając w granicach cnoty roztropności i sprawiedliwości, kształtować stosunek niewolnictwa możliwie najkorzystniej dla niewolnika oraz ma obowiązek dbać o nienadużywanie tego stosunku przez poddanych. Zasady, które statuuje św. Tomasz, widoczne są w orzecznictwie polskim dotyczącym ubezwłasnowolnienia całkowitego. Wskazuje to więc na aktualność myśli Doktora Powszechnego. Koncepcja niewolnictwa według św. Tomasza może więc być wskazówką legislacyjną, w jaki sposób kształtować stosunek ubezwłasnowolnienia.