Warmińska gwara wsi Bredynki w wymiarze dialektologii historycznej

Abstrakt

Przedmiotem artykułu jest warmińska gwara wsi Bredynki. Zostanie ona omówiona na podstawie materiałów dialektalnych – XIX-wiecznej ankiety do Niemieckiego atlasu językowego i zapisów z badań terenowych prowadzonych w latach pięćdziesiątych XX wieku. Zestawianie historycznych materiałów dialektalnych jest rzadko stosowaną metodą w opracowaniach gwarowych, ponieważ nie ma wystarczająco wielu źródeł, które ukazywałyby stan języka lokalnego z tej samej miejscowości w różnych okresach jego rozwoju. W tekście wskazano cechy fonetyczne, które pojawiają się w obu źródłach – brak mazurzenia (oznaczany w różny sposób), asynchroniczna wymowa spółgłosek wargowych miękkich, przejście -ar- w -er-, ja- w je-, cofnięcie artykulacji y do u w formach czasownikowych. W obu tekstach wystąpiły te same wyrazy, charakterystyczne dla obszaru Warmii (i terenów sąsiadujących), np. gbur ‘gospodarz’, kołacz ‘ciasto’, draszować ‘młócić’. Zapisy z lat pięćdziesiątych XX wieku dostarczają interesujących materiałów z zakresu słownictwa z różnych działów tematycznych, m.in. obróbki lnu, odzieży, budownictwa. Porównanie obu zbiorów materiałów gwarowych pokazało niezmienność gwary warmińskiej jednej ze wsi w ciągu dziesięcioleci. Jednocześnie taka konfrontacja daje możliwość retrospektywnego spojrzenia na zjawiska dialektalne.