Czy Marcin Siennik był tłumaczem "Fortunata"? Próba wskazania autora anonimowego polskiego przekładu z drugiej połowy XVI wieku
DOI:
https://doi.org/10.26485/me.2024.2-01Słowa kluczowe:
Fortunat, Marcin Siennik, zielnik, powieść, autorstwoAbstrakt
The aim of our article is to verify the thesis of the German Slavist Jurij Striedter, who in 1960 undertook an attempt to identify the author of the Polish translation of “Fortunatus”, a popular German novel from the early 16th century. The researcher indicated three fragments containing botanical vocabulary added to the basis of the translation. Upon partial analysis of the plant and animal terms in “Fortunat” and their similarity to Marcin Siennik’s “Herbarz” (“Herbarium”), he concluded that Siennik could have been the translator of the work. The authors of the article examine Striedter’s thesis by referring to current knowledge of 16th-century Polish botanical vocabulary and analysing three more passages from “Fortunat”, which give the names of plant species and liquors also described in Siennik’s “Herbarz”.
Bibliografia
Bleibtreu, L.C. (1863). Handbuch der Münz-, Maß- und Gewichtskunde und des Wechsel-Staatspapier-, Bankund Aktienwesens europäischer und außereuropäischer Länder und Städte. Stuttgart: Verlag von J. Engelhorn.
Blom, H., [Wierzbicka-Trwoga, K.] (2023). Fortune’s Calling. Translating and Publishing Fortunatus in Early Modern Europe: With a Contribution on the Polish Translation of Fortunatus by Krystyna Wierzbicka-Trwoga. W: R. Schlusemann i in. (red.), Top Ten Fictional Narratives in Early Modern Europe (s. 289–324). Berlin–Boston: De Gruyter.
Kowalska, H. (1996). Marcin Siennik. W: Polski słownik biograficzny. T. 37/2. Warszawa–Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Krzak-Weiss, K. (2006). Polskie sygnety drukarskie od XV do połowy XVII wieku. Poznań: Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”.
Krzyżanowski, J. (1924). Klocek powieściowy z XVI wieku. Kraków: s.n.
Krzyżanowski, J. (1926). Wstęp. W: J. Krzyżanowski (wyd.), Fortunat (około r. 1570) (s. 1–7). Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Krzyżanowski, J. (1962). Romans polski wieku XVI. Warszawa: PIW.
Krzyżanowski, J. (1984). Historia o Fortunacie. [Hasło w:] J. Krzyżanowski i Cz. Hernas (kom. red.), Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. T. 1 (s. 355). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Łoziński, W. (1890). Leopolitana. Kwartalnik Historyczny, 4, 437–457.
Ostrowski, W. (1970). Romans i dramat wczesnego kapitalizmu w polskim i angielskim Fortunacie. W: W. Ostrowski, Romans i dramat. Angielsko-polskie studia renesansowe (s. 37–73). Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Pelc, J. (1935). Ceny w Krakowie w latach 1369–1600 = Les prix à Cracovie de 1369 à 1600. Lwów: Kasa im. Rektora J. Mianowskiego.
Ptaśnik, J. (ed.) (1922). Cracovia impressorum XV et XVI saeculorum. Leopoli: Inst. Ossolinianus.
Rostafiński, J. (1888). Porównanie tak zwanych zielników Falimirza, Spiczyńskiego i Siennika. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego.
SPXVI – Słownik polszczyzny XVI wieku. (1966–). M.R. Mayenowa (red.). Wrocław: Ossolineum oraz wersja elektroniczna: http://spxvi.edu.pl (dostęp: 28.07.2024).
Striedter, J. (1960). Der polnische Fortunatus und seine deutsche Vorlage. Zeitschrift für Slavische Philologie, 29 (1), 32–91.
Szostak, J. (2006). Farmakognozja, farmacja galenowa i aptekarstwo w renesansowych zielnikach polskich. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Urus: Techniques and Reception of Prints in Central and Eastern Europe (15th–18th c.), baza online: https://urus.uw.edu.pl/impression/25485 (dostęp: 28.07.2024).
Wierzbicka-Trwoga, K. (2015). Przekłady z języka niemieckiego na język polski od XV do końca XVIII w. W: M. Hanusiewicz-Lavallee (red.), Wśród krajów Północy. Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej wobec narodów germańskich, słowiańskich i naddunajskich: mapa spotkań, przestrzenie dialogu (s. 406–434). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Wierzbicka-Trwoga, K. (2019). Historyja, romans, powieść. Różne oblicza tego samego zjawiska. W: A. Skubaczewska- Pniewska, J. Tuszyńska (red.), Powieść dziś. Teorie, tradycje, interpretacje (s. 133–148). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Wierzbicka-Trwoga, K. (2021). Strategie przekładowe czterech staropolskich longsellerów. Polskie wersje historii o Meluzynie, Magielonie, Otonie i Fortunacie w porównaniu z ich niemieckimi pierwowzorami. W: A. Nowicka-Jeżowa, M. Fijałkowski (red.), Przekład jako aneksja kulturowa dzieła (s. 93–107). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Wierzbicka-Trwoga, K. (2022). Rozrywka z Niemiec. Polskie przekłady niemieckich powieści i romansów rycerskich pod koniec panowania Zygmunta Augusta. W: R. Rusnak (red.), Zygmunt II August i kultura jego czasów. W pięćsetlecie urodzin ostatniego Jagiellona na polsko-litewskim tronie (s. 329–343). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Wojtowicz, W. (2022). Fortunat Marcina Siennika: „Abych zawsze pieniędzy dostatek miał”. Pamiętnik Literacki, 113 (2), 47–65.
Zemanek, A. (2000). Szymon Syreński (Syreniusz, Syrennius) (ok. 1540–1611). Przyrodnik, zielnikarz, lekarz. W: A. Zemanek (red.), Złota Księga Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi (s. 27–36). Cz. 1. Kraków: Księgarnia Akademicka.
