Trzecia polska Psyche. "Miłość i Psyche" Anny Olimpii Mostowskiej na tle siedemnastowiecznych wersji baśni Apulejusza (rekonesans)
DOI:
https://doi.org/10.26485/me.2024.1-04Słowa kluczowe:
Amor i Psyche, Anna Olimpia Mostowska, Jan Andrzej Morsztyn, Giambattista Marino, Apulejusz, polska recepcja ApulejuszaAbstrakt
The main subject of the article is a short story written by Anna Olimpia Mostowska titled “Miłość i Psyche”, which is a forgotten translation of an ancient tale from Apuleius’ “Metamorphoses”. The analysis compares this text with two seventeenth-century Polish versions of Cupid and Psyche’s story – the fourth canto of Giambattista Marino’s “L’Adone” in anonymous translation and Jan Andrzej Morsztyn’s poem “Psyche”. The author of the article points out that even though the analyzed texts retell the same story, they differ significantly in terms of their origin, literary genres, poetics, and plot. The study suggests that some differences may arise from the fact that “Miłość i Psyche” is the first Polish adaptation of Apuleius’ story written by a woman. The article aims to bring Mostowska’s work to light and integrate it into future studies related to the Polish reception of the ancient tale.
Bibliografia
Apulejusz z Madaury (1953). Metamorfozy albo Złoty Osioł. Przekł. E. Jędrkiewicz. Wstęp T. Sinko. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Marino G. – Anonim (1993). Adon. T. 1. Oprac. L. Marinelli, K. Mrowcewicz. Roma: Tor Vergata. Warszawa: Instytut Badań Literackich.
Morsztyn, J. A. (1971). Psyche. W: J. A. Morsztyn (1971). Utwory zebrane (s. 449–537). Wstęp i oprac. L. Kukulski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Mostowska, A. (1809). Miłość i Psyche. Powieść mitologiczna. W: A. Mostowska (1809). Zabawki w spoczynku po trudach (s. 143–195). Wilno: Drukarnia Diecezjalna.
Mostowska, A. (2014). Miłość i Psyche. W: A. Mostowska (2014). Powieści, listy (s. 495–512). Wstęp i oprac. M. Urbańska. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Bistagne, F., Boidin, C., Mouren, R. (red.) (2021). The Afterlife of Apuleius. London: University of London Press.
Gebethner, J. (1918). Poprzedniczka romantyzmu (Anna Mostowska). Kraków: Gebethner i Wolff.
Harrison, S., May, R. (2024). Apuleius in European Literature: Cupid and Psyche since 1650. Oxford: Oxford University Press.
Kawczyński, M. (1907). Amor i Psyche w baśniach. Kraków: Akademia Umiejętności.
Kawczyński, M. (1902–1904). Amor i Psyche w poezji starofrancuskiej. T. 1–2. Kraków: Akademia Umiejętności.
Kawczyński, M. (1900). Apulejusza „Metamorfozy”, czyli powieść o złotym ośle. Kraków: Akademia Umiejętności.
Lewański, J. (1974). Polskie przekłady Jana Baptysty Marina. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN.
Łowczanin, A. (2018). A Dark Transfusion: The Polish Literary Response to Early English Gothic: Anna Mostowska Reads Ann Radcliffe. Berlin: Peter Lang.
Marinelli, L. (1991). Dwie Psyche polskiego baroku. (L. Apulejusz, E. Udine, G. B. Marino, Anonim tłumacz “L’Adone” i J. A. Morsztyn). Ricerche Slavistiche, XXXVIII, 177–195.
Marinelli, L. (1997). Dwie Psyche polskiego baroku. Przekład – tradycja – intertekstualność. W: L. Marinelli, Polski Adon. O poetyce i retoryce przekładu (s. 219–238). Izabelin: Świat Literacki.
Marinelli, L. (1997a). Polski Adon. O poetyce i retoryce przekładu. Izabelin: Świat Literacki.
Nehring, W. (1876). Psyche Andrzeja Morsztyna. Biblioteka Warszawska, 2, 558–579.
Nowicka-Jeżowa, A. (2000). Jan Andrzej Morsztyn i Giambattista Marino. Dialog poetów europejskiego baroku. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Wydawnictwo Wydziału Polonistyki.
Pawłowska, M. (2011). „Mimesis” a teorie siedemnastowiecznej powieści francuskiej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Puzio, K. (2002/2003). „Niegotyckie” zamki gotyckich powieści? (Z twórczości Anny Mostowskiej). Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio FF, XX/XXI, 301–319.
Rutkowska, M. (1975). Terminologia literacka w wypowiedziach o powieści XVIII wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN.
Sinko, T. (1921). Przedmowa. W: J. Żuławski, Eros i Psyche: powieść sceniczna w 7 rozdziałach (s. V–XV). Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.
Sinko, T. (1953). Wstęp. W: Apulejusz z Madaury (1953). Metamorfozy albo Złoty Osioł (s. III–CXXXI). Przekł. E. Jędrkiewicz. Wstęp T. Sinko. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Sinko, Z. (1991). [Hasło] Gotycyzm. W: T. Kostkiewiczowa (red.). Słownik literatury polskiego oświecenia (s. 158–163). Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Śniegucka, A. (1995). Skąd się biorą duchy, czyli o stosunku Mostowskiej do powieści grozy. Prace Polonistyczne, 50, 177–196.
Śniegucka, A. (2007). Zjawy i ruiny społecznie użyteczne. O problematyce wartości w prozie Anny Mostowskiej. Łódź: Oficyna Wydawnicza Tercja.
Urbańska, M. (2014). Wstęp. W: A. Mostowska (2014), Powieści, listy (s. 9–179). Oprac. M. Urbańska. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Vincůrková, D. (2015). Wpływ egzemplów barokowych na wyobraźnię twórczą Anny Mostowskiej na przykładzie powieści „Zamek Koniecpolskich” oraz „Matylda i Daniło”. Meluzyna, 1 (2), 59–72.
Wojciechowski, K. (1905). Przedmowy do pierwszych powieści polskich XIX w. Pamiętnik Literacki, 4 (1/4), 265–273.
