Kriopedymenty dolinne we wschodniej Syberii

Abstrakt

Artykuł dotyczy problematyki pedymentacji w środowisku subniwalnym Syberii Wschodniej (głównie w rejonie pasma Stanowoj, Płaskowyżu Elgińskiego oraz Gór Czerskiego). U podnóży stoków dolinnych występuje tu wklęsła powierzchnia erozyjna, łagodnie nachylona w kierunku dna dolin. Powierzchnia ta osiąga szerokość do 3 km, przy nachyleniu zazwyczaj mieszczącym się w przedziale od 3° do 10°. Miejscami powierzchnia ta graniczy bezpośrednio z dnem doliny, w innych przypadkach osadzona jest na niskich terasach rzecznych datowanych na środkowy i górny plejstocen. Łagodna powierzchnia erozyjna często wnika od głównych dolin w głąb dolin bocznych. Analizowana powierzchnia została wykształcona w skałach litych i pokryta jest cienką warstwą osadów stokowych (zazwyczaj o miąższości 1–2 m).
Proces powstawania powierzchni erozyjnej związany jest z cofaniem się stromych stoków dolinnych w wyniku plejstoceńskich i współczesnych kriogenicznych procesów stokowych. Na stromych stokach dominują wietrzenie mrozowe, pełzanie gruntu oraz sufozja. Zjawiska te koncentrują się głównie w płytkich nieckach stokowych. Podcinanie stoku przez proces niwacyjny, w połączeniu z aktywnością niecek, stanowi główną przyczynę równoległego cofania się stoków. Odsłanianie podstawy stoku następuje w wyniku dalszego transportu materiału, głównie przez pęcznienie mrozowe oraz soliflukcję. Na łagodnej powierzchni erozyjnej transport liniowy również odbywa się w obrębie płytkich niecek.

Autorzy interpretują te łagodne piedmontowe powierzchnie erozyjne u podnóża stoków jako subniwalne odpowiedniki pedymentów znanych z obszarów suchych i półsuchych, proponując dla nich termin kriopedymenty.