Ewolucja pokryw lessowych w Polsce między 20 a 8 ka BP
DOI:
https://doi.org/10.26485/BP/1995/34/11Słowa kluczowe:
less młodszy Ilb, rodzaje lessów, cechy granulometryczne i geochemiczne, malkofauna, gleby kopalneAbstrakt
Ewolucja pokryw lessowych w okresie 20-8 tys. lat BP przebiegała w trzech fazach. Są to: faza akumulacji lessu (less młodszy Ilb – 21-14 tys. lat BP), faza erozji w dolinach rzecznych i erozji wąwozowej w suchych dolinach (14-10 tys. lat BP) oraz faza intensywnego wietrzenia chemicznego i rozwoju gleb (10-8 tys. lat BP).
Zmienność litologiczna typów lessów powoduje konieczność rozróżnienia utworów lessowych suchych, pośrednich i umiarkowanie wilgotnych. We wszystkich z nich na krótko przed zakończeniem akumulacji eolicznej utworzył się poziom kriogeniczny z pseudomorfozami po klinach lodowych.
Główne doliny rzeczne osiągnęły w wyniku erozji poziom dzisiejszej terasy zalewowej przed 13 tys. lat BP. Erozja wąwozowa rozwijała się od co najmniej 12,5 tys. lat BP, a od 10 tys. lat BP dominowała sedymentacja chemiczna (torf, gytia, lokalnie trawertyn). Od tego czasu rozpoczęło się równoczesne formowanie gleb brunatnych, płowych i czarnoziemów, podczas gdy denudacja mechaniczna została zahamowana.
Bibliografia
Alexandrowicz, S. W., 1983a - Malakofauna w stanowisku Nietulisko Małe. In: Przew. Konf. Teren. Katowice.
Alexandrowicz, S. W., 1983b - Malakofauna stanowiska Sieradowice. In: Przew. Konf. Teren. Katowice.
Alexandrowicz, S. W., 1989 - Stratigraphy and malacofauna of the Upper Vistulian and Holocene of Szklarka stream valley (Cracow Upland). Bull. Pol. Acad. Sci, Earth Sci., 37.
Alexandrowicz, S. W., 1991 - Malacofauna utworów lessowych w Polsce (Malacofauna of loess deposits in Poland). In: podstawowe profile lessów w Polsce. Lublin.
Dwucet, K., 1993 - Charakterystyka stopnia agregatyzacji lessów w Polsce (summary: Characteristics of degree of loess agregatisation in Poland). Studia et Dissertationes, Geographia, 18. Katowice.
Dwucet, K., 1994 - Wstępne uwagi o zróżnicowaniu rozkładu wybranych cech lessu młodszego IIb na Wyżynach Polskich i Nizinie Śląskiej. Georama, 2. Katowice.
Dwucet, K., Łapot, W., 1993 - Mikroformy występowania węglanów w lessach Polski. Przew. II Krajowe go Spotkania Sedymentologów ING. Wrocław.
Fajer, M., Sarno, I., 1994 - Nowe stanowiska malakofauny z lessu młodszego IIb w dorzeczu Kamiennej. Georama, 2. Katowice.
Gerlach, T., Krysowska-Iwaszkiewicz, M., Szczepanek, K., Pazdur, M. F., 1992 - Nowe dane o pokrywie karpackiej odmiany lessów w Humniskach koło Brzozowa. Zesz. Inst. Geogr. i Przestrz. Zagospodarowania PAN. Warszawa.
Jersak, J., 1973 - Litologia i stratygrafia lessu wyżyn południowej Polski (summary: Lithology and stratigraphy of the Polish loess on the Southern Polish Uplands). Acta Geogr. Lodziensia, 32.
Jersak, J., 1985 - Fossil ravines at Nietulisko Małe. Guide-book Intern. Symp. "Problems Stratigr. Paleogeogr. Loesses". Univ. M. Curie-Skłodowska. Lublin.
Jersak, J., Sendobry, K., Śnieszko, Z., 1992 - Postwarciańska ewolucja wyżyn lessowych w Polsce. Katowice.
Kalicki, T., 1991 - The evolution of the Vistula river between Cracow and Niepołomice in Late Vistulian and Holocene times. In: Evolution of the Vistula river valley during the last 15000 years. Part IV. Wrocław.
Kozłowski, J. K., Sobczyk, K., 1987 - The Upper Palaeolithic site Kraków-Spadzista Street C2. Excavation 1980. Warszawa-Kraków.
Maruszczak, H., 1985 - Loess section at Jarosław. Guide-book Intern. Symp. "Problems Stratigr. Paleogeogr. Loesses". Univ. M. Curie-Skłodowska. Lublin.
Maruszczak, H., 1991a - Zróżnicowanie stratygraficzne lessów polskich (Stratigraphical differentiation of Polish loesses). In: Podstawowe profile lessów w Polsce. Lublin.
Maruszczak, H., 1991b - Ogólna charakterystyka lessów w Polsce (General features of the loesses in Poland). In: Podstawowe profile lessów w Polsce. Lublin.
Mycielska-Dowgiałło, E., Woronko , B., 1994 - Osady pylaste w limnicznych kemach koło Bielska Podlaskiego. Georama, 2. Katowice.
Śnieszko, Z., 1995 - Ewolucja wyżyn lessowych Polski w czasie ostatnich 15,000. Katowice.
Środoń, A., 1954 - Flory plejstoceńskie w Tarzymiechach nad Wieprzem. Biul. Inst. Geol., 69.
Velicko, A. A., 1992 - Correlation of the Late Pleistocene events within glaciated areas of the Northern Hemisphere. In: Atlas of palaeoclimates and palaeoenvironments of the Northern Hemisphere.
