Analiza paleogeograficzna rozmieszczenia lessów w Polsce i ich charakterystycznych właściwości litologicznych
DOI:
https://doi.org/10.26485/BP/1969/20/7Słowa kluczowe:
cechy lessów, rozmieszczenie lessów, procesy eoliczne, ostatni okres zimny, południowa PolskaAbstrakt
Artykuł w języku francuskim.
TYTUŁ ORYGINALNY: Une analyse paléogéographique de la répartition du loess Polonais et de ses caractères lithologiques directifs
Przedmiotem rozważań są lessy z okresu ostatniego zlodowacenia. Prawidłowości ich rozmieszczenia w południowej Polsce wskazują, że ich akumulacja była ograniczona głównie przez wilgotność klimatu oraz dynamikę dolnych warstw atmosfery. Rozmieszczenie lessów w odniesieniu do progów morfologicznych, ich uziarnienie oraz skład mineralny świadczą o tym, że transport pyłu był krótki. Podczas głównych faz akumulacji przeważały wiatry wschodnie, natomiast w fazach końcowych – wiatry zachodnie. Ta zmiana kierunku wiatrów stanowi charakterystyczną cechę polskiego odcinka strefy akumulacji lessów peryglacjalnych.
Lessy w Polsce wyróżniają się znacznym stopniem obtoczenia ziaren oraz ogólną przewagą najbardziej odpornych minerałów. Pod tym względem wykazuje duże podobieństwo do innych osadów peryglacjalnych znajdujących się w ich sąsiedztwie. Są to cechy świadczące o autochtonicznym charakterze materiału lessowego. Właśnie te cechy oraz prawidłowości rozmieszczenia wskazują, że badane lessy posiadają wszystkie właściwości zjawiska o charakterze strefowo-geograficznym. Tezę tę potwierdzają porównania z lessami z innych regionów Europy. Lessy występujące w strefie umiarkowanej Europy Południowo-Wschodniej wykazują wyraźnie odmienne cechy oraz inne prawidłowości rozmieszczenia przestrzennego.
Bibliografia
Baraniecki, L., 1965 - Zagadnienie pokryw gliniastych w środowisku peryglacjalnym... (summary: Problems of clay covers in the periglacial environment...). Inst. Geol., Biul. 187; p: 349-414.
Bronger, A., 1966 - Löss, ihre Verbraunungszonen und fossile Böden. Schr. Geogr. Inst. Univ. Kiel, Bd. 24, H. 2.
Büdel, J., 1951 - Die Klimazonen des Eiszeitalters. Eiszeitalter u. Gegenwart, Bd. 1; p. 16-26.
Butrym, J., 1961 - A study on the morphology of quartz grains in the consistence of loess. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, Sectio B, vol.15; p. 23-37.
Bykova, V. S., 1966 - Bielorusskaya SSR. Loessovye porody SSSR (République Socialiste Soviétique Biélorussienne. Les formations de loess en URSS). Moscou; p. 8-13.
Cegła, J., 1965 - Porównanie utworów pyłowych kotlin karpackich z lessami Polski (summary: On the origin of the Quaternary silts in Carpathian Mountains). Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, Sectio B, vol. 18; p. 69-116.
Czeppe, Z., et al., 1963 - Le gisement paléolithique de loess de RacibórzOcice en Haute Silésie. Folia Quaternaria, no. 15.
Dobrovolskaya, I. A., 1966 - Loessovye otlozheniya. Geokhimitcheskaya kharakteristika... Bielorusskogo Polesya (Dépôts de loess. Caractéristique géochimique... de Polésie Biélorussien). Minsk; p. 121-138.
Dylik, J., 1952 - Głazy rzeźbione przez wiatr i utwory podobne do lessu w środkowej Polsce (summary: Wind worn stones and loess - like formations in Middle Poland). Państw. Inst. Geol., Biul. 67; p. 231-332.
Dylik, J., 1967 - Główne elementy paleogeografii młodszego plejstocenu Polski środkowej. Czwartorzęd Polski (Les éléments principaux de la paléogéographie du Pléistocène supérieur. Dans: Le Quaternaire de la Pologne). Varsovie; p. 311-352.
Gouda, H. G., 1962 - Untersuchungen an Lössen der Nordschweiz. Geogr. Helvetica, Jhg. 17; p. 137-221.
Grabowska, B., 1961 - Analiza minerałów ciężkich na tle stratygrafii lessów okolic Ćmielowa (summary: Heavy mineral analysis in the light of stratigraphy of loess from the Ćmielów region). Biul. Geol. Uniw. Warszawskiego, t. 1; p. 50-67, 176-177.
Grabowska-Olszewska, B., 1963 - Własności fizyczno-mechaniczne utworów lessowych północnej i północno-wschodniej części świętokrzyskiej strefy lessowej... (summary: Physico-mechanical properties of loess deposits... of the Holy Cross Mts. loess-zone). Biul. Geol. Uniw. Warszawskiego, t. 3; p. 68-183.
Gwóźdź, R., Racinowski, R., 1968 - Analiza porównawcza minerałów ciężkich z drobnoziarnistych utworów czwartorzędowych i górno-kredowych Wyżyny Lubelskiej (summary: Comparative analysis of heavy minerals from Quaternary and Upper Cretaceous formations of Lublin Upland area). Kwartalnik Geol., t. 12; p. 388-402.
Jahn, A., 1950 - Less, jego pochodzenie i związek z klimatem epoki lodowej (summary: Loess, its origin and connection with the climate of the glacial epoch). Acta Geol. Polonica, vol. 1; p. 257-310.
Jahn, A., 1956 - Wyżyna Lubelska. Rzeźba i czwartorzęd (summary: Geomorphology and Quaternary history of Lublin Plateau). Prace Geogr. Inst. Geogr. PAN; no. 7.
Jersak, J., 1965 - Stratygrafia i geneza lessów okolic Kunowa (résumé: Stratigraphie et genèse des loess des environs de Kunów). Acta Geogr. Lodziensia, no. 20.
Kolasa, M., 1963 - Geotechniczne własności lessów okolicy Krakowa (summary: Geotechnical properties of loess from the vicinity of Cracow). Prace Geol. Kom. Nauk Geol. PAN, no. 18.
Kraev, V. F., 1966 - Ukrainskaya SSR. Loessovye porody SSSR (Ukraine. Formations loessiques de l'URSS). Moscou; p. 22-64.
Lysenko, M. P., 1966 - O zonalnosti loessovykh porod Russkoy ravniny. Inzhenerno -gelogitcheskoe svoystva loessovykh porod (Sur la zonalité des formations loessiques de la Plaine Russe. Propriétés ingéltieuro géologiques des formations de loess). Moscou; p. 9-16.
Malicki, A., 1950 - Geneza i rozmieszczenie loessów w środkowej i wschodniej Polsce (summary: The origin and distribution of loess in Central and Eastern Poland). Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, sectio B, vol. 4; p. 195-228.
Malicki, A., 1961 - The loess of the Lublin Upland. Dans: Guide-Book of Excursion E; The Lublin Upland, INQUA VIth Congress, Poland.
Malinowski, J., 1964 - Budowa geologiczna i własności geotechniczne lessów Roztocza i Kotliny Zamojskiej... (summary: Geological structure and geotechnical properties of loess in Roztocze and the Zamość Basin). Prace Inst. Geol., t. 41.
Maruszczak, H., 1961 - Le relief des terrains de loess sur le Plateau de Lublin. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, sectio B, vol. 15; p. 93-122.
Maruszczak, H., 1963 - Wind direction during the sedimentation period of the upper loess in the Vistula Basin. Bull. Acad. Pol. Sci., sér. sci. géol., géogr., vol. 11; p. 23-28.
Maruszczak, H., 1964a - Conditions d'accumulation du loess dans la partie orientale de l'Europe Centrale. Geogr. Polonica, no. 2; p. 39-47.
Maruszczak, H., 1964b - Problème de l'action éolienne dans la zone périglaciaire pléistocène à la lumière des indices granulométriques. Biuletyn Peryglacjalny, no. 14; p. 257-273.
Maruszczak, H., 1965 - Development conditions of the relief of loess areas in East-Middle Europe. Geogr. Polonica, no. 6; p. 93-104.
Maruszczak, H., 1967 - Kierunki wiatrów w okresie akumulacji lessu młodszego we wschodniej części Europy środkowej (summary: Wind directions during the accumulation of the younger loess in East-Central Europe). Rocznik Pol. Tow. Geol., t. 37; p. 177-188.
Maruszczak, H., Racinowski, R., 1968 - Peculiarities of the conditions of loess accumulation in Central Europe in the light of results of heavy minerals analysis. Geogr. Polonica, no. 14; p. 35-46.
Minkov, M., 1968 - Losat v severna Bulgariya (The loess in North Bulgaria). Sofia.
Mojski, J. E., 1965 – Stratygrafia lessów w dorzeczu dolnej Huczwy na Wyżynie Lubelskiej (summary: Loess stratigraphy in the drainage basin of the lower Huczwa River in the Lublin Upland). Inst. Geol., Biul. 187; p. 145-216.
Mojski, J. E., Rzechowski, J., 1967 - Dostizheniya v litologitcheskikh issledovaniyakh tchetvertitchnykh porod vostotchnoy Polchi (Les résultats des études lithologiques des formations quaternaires de la Pologne de l'Est). Visci Akad. Nauk BSSR, no. 2; p. 80-96.
Moldvay, L., 1963 - Az eolikus üledékképzödés törvényszerüségei (Zsfs.: Gesetzmässigkeiten der Bildung von Sedimenten, die aus schwebenden Stoff abgelagert wurden). Dunántúli Tudom. Int. Ertekezések, no. 1961-62; p. 37-76. Budapest.
Raczkowski, W., 1960 - Less w okolicach Henrykowa na Dolnym Śląsku (summary: Loess in the region of Henryków in Lower Silesia). Biuletyn Peryglacjalny, no. 7; p. 95-111.
Rohdenburg, H., Meyer, B., 1966 - Zur Feinstratigraphie und Paläopedologie des Jungpleistozäns nach Untersuchungen an südniedersächsischen und nordhessischen Lössprofilen. Mitt. Dtsch. Bodenkundl. Ges., Bd. 5; p. 1-137.
Rokicki, J., 1951 - Warunki występowania utworów pyłowych i lessów na Dolnym Śląsku (Zsfs.: Das Vorkommen von Staubbildungen und Loess in Niederschlesien). Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, sectio B, vol. 5; p. 53-95.
Rühle, E., Sokołowska, M., 1955 - Mapa utworów czwartorzędowych Polski 1:1 000 000 (Map of Quaternary deposits in Poland). Inst. Geol., Warsaw.
Sobolewska, M., et. al., 1964 - Młodoplejstoceńskie osady z florą kopalną w Wadowicach (summary: Late-Pleistocene deposits with fossil flora at Wadowice - West Carpathians). Folia Quaternaria, no. 16.
Tokarski, J., 1936 - Physiographie des podolischen Lösses und das Problem seiner Stratigraphie. Mém. Acad. Pol. Sci. Lettr., cl. sci. math. nat., sér. A., t. 4, Cracovie; p. 1-61.
Tokarski, J., et. al., 1961 - Remarks on the loess. Rocznik Pol. Tow. Geol., t. 31; p. 247-272.
Wojtanowicz, J., Zinkiewicz, A., 1966 - Występowanie zapylenia eolicznego i opadu pyłu w Polsce (summary: Eolic dustiness and dustfall in Poland). Folia Soc. Sci. Lublinensis, sectio D, vol. 5-6; p. 39-44.
