Intymność doświadczenia bycia innowacyjnym artystą głuchym – przypadek amerykańskiej sztuki Głuchych

Abstrakt

Specyfika kultury Głuchych wynika po części z samej natury głuchoty, z wizualnego postrzegania świata przez osoby głuche, a po części z życia grupowego osób głuchych. Wiąże się ona również z wszechobecną, ukrytą dyskryminacją osób głuchych i niedosłyszących w społeczeństwach, nie tylko w Polsce.
Celem artykułu jest ukazanie historii specyficznego i nowatorskiego „nurtu” w sztuce, jakim jest deaf art, który narodził się w Stanach Zjednoczonych w latach 70. XX wieku i który głośno mówi o samej kulturze Głuchych, będąc jednocześnie manifestem ich własnej tożsamości
i dumy z bycia artystą Głuchym. Omawiane w artykule prace amerykańskich artystów głuchych (m.in. Chucka Bairda, Nancy Rourke, Christine Sun Kim, dr Betty Miller, Susan Dupor, Patti Durr, Arnaulda Balarda i Davida Calla) wykraczają poza kategorie sztuk pięknych, zdając się należeć do dziedziny zagadnień interdyscyplinarnych o społecznym charakterze.
Jednocześnie sztuka osób głuchych jest formą buntu wobec zastanej sytuacji, przez podnoszenie wagi doświadczenia i intymności bycia osobą głuchą oraz wagę, nie przez deprecjonowanie, słowa „Głuchy”. Nazywanie siebie „jestem Głuchy” jest dumą z własnej tożsamości. Tego typu proces odwracania znaczenia danego terminu w środowisku osób z niepełnosprawnościami może odnosić się do teorii crip i polega na odwróceniu znaczenia obraźliwego, dyskryminującego terminu w kierunku afirmatywnej i znaczącej identyfikacji. Proces ten wiąże się z potrzebą odrzucenia lub przekształcenia normatywnych, zazwyczaj ableistycznych, kategorii służących do rozpoznawania i „porządkowania” rzeczywistości i tożsamości.
Poprzez de-coincidence, niesłyszący artyści przekraczają granice dotychczasowych sposobów ekspresji, odkrywając nowe, wcześniej niedostępne formy. Sztuka głuchych staje się zatem nieustannym procesem odkrywania i tworzenia nowych możliwości.
Warto wspomnieć, że prace polskich artystów głuchych, nawiązujące do amerykańskiego deaf artu oraz obrazy Nancy Rourke, zostały zaprezentowane na pionierskiej wystawie Głusza/Deafland w Muzeum Śląskim, opowiadającej o historii języka i kultury społeczności głuchych w Polsce. Autorka była kuratorką wspomnianej wystawy.