Rozproszenie dzieła – Adam Marczyński, Tadeusz Kantor, Karol Broniatowski

Abstrakt

W artykule zostały przeanalizowane wybrane prace polskich artystów z lat 70. XX wieku: kompozycje z serii Zmiennych Adama Marczyńskiego (druga połowa lat 60. i 1970), akcja Multipart Tadeusza Kantora (1970) oraz figury Karola Broniatowskiego (z cyklu Zagrożenie oraz Big Man 1976-1977), w których tytułowe rozproszenie jest rozumiane jako następstwo dezintegracji pierwowzoru poprzez zainicjowanie dalszej wędrówki jego wyemancypowanych już części. Do rozważań została wykorzystana perspektywa material turn: nieantropocentryczna Teoria Aktora-Sieci (ANT) Brunona Latoura, zgodnie z którą można uznać, że dzieło wraz ze swoim twórcą budują szczególną społeczną sieć, w której wszyscy jej “aktanci” funkcjonują na równych prawach w zbiorowości “ludzi i nie-ludzi”, jak również antropologiczna teoria sztuki Alfreda Gella, który zaproponował zastąpienie badania przedmiotu sztuki jako nośnika symbolicznych znaczeń, badaniem dzieła jako przedmiotu w sieci relacji, starając się odpowiadać na pytania dotyczące motywów i kontekstów działania społecznych “sprawców” (artystów) i wytwarzania przez nich “indeksów” (dzieł sztuki). Akt początkowego porządkowania układu w dziele, a następnie jego dezintegracji – rozproszenia, został w tekście rozpatrzony także z perspektywy wywodzącego się z dziedziny fizyki pojęcia entropii będącej miarą stopnia nieuporządkowania danego układu – i przeciwnej do niej negentropii