The Etymology of Polish Dialectal Plant Names Is Full of Mysteries
DOI:
https://doi.org/10.26485/RKJ/2025/73/37Keywords:
etymology, dialectal plant names, semantic motivation, borrowingsAbstract
The etymology of Polish dialectal plant names is full of mysteries, so research in this area resembles detective work. Dialectal names of plants constitute a huge material, so it is always necessary to narrow it down. The key problem is the identification of plants, i.e. assigning names to the correct species, and this is not an easy task. Another problem is the different value of the sources from which the material is obtained. Tracing the history of the collected names is tedious and thankless work, but the later confrontation with foreign names (Slavic, European and historical – Latin and Greek) gives a lot of satisfaction and allows to draw conclusions about the origin. The basis for a reliable etymology of names are – as usual in etymological research – two main factors: the proper semantic motivation and the explanation of the development of the form. Therefore, each name should be treated individually and all possible circumstances that may determine the origin should be taken into account: broadly understood characteristics of the plant, the geographical range of forms, the history of names and comparative material from other languages. Conclusions from research conducted in this way allow to determine the sources of origin of Polish dialectal plant names.
References
Barlè Janko, 1937, Prinosi slovenskim nazivima bilja, cz. 2, „Zbornik za narodni život i običaje Južnih Slavena”, knjiga XXXI/1, s. 49–172.
Bielak Agata, 2009, Analiza etymologiczna polskich nazw wybranych ziół jako podstawa rekonstrukcji językowego obrazu świata, w: S. Niebrzegowska-Bartmińska, S. Wasiuta, red., Stereotypy w języku i w kulturze, Wydawnictwo Polihymnia, Lublin, s. 157–171.
Buffa Ferdinand, 1972, Vznik a vývin slovenskej botanickej nomenklatúry. K histórii slovenského odborného slovníka, Vydavatelʹstvo Slovenskej akadémie vied, Bratislava.
Dębowiak Przemysław, Waniakowa Jadwiga, 2019, Semantic Motivation of Plant Names as Part of their Etymology, w: A. Villalva, G. Williams, red., The Landscape of Lexicography, Centro de Linguística da Universidade de Lisboa, Centro de Línguas, Literaturas e Culturas da Universidade de Aveiro, Lisboa – Aveiro, s. 173–200.
Gieryng Kazimierz, 1938, Słownik zielarski (nazwy naukowe i ludowe), Drukarnia „Swit”, Wilno.
Henslowa Maria, 1976, Z badań nad wiedzą ludową o roślinach, I. Hypericum perforatum L. – Dziurawiec zwyczajny, „Slavia Antiqua”, t. 23, s. 229–251.
Janyšková Ilona, 2003, K úloze tabu v etymologii, w: I. Janyšková, H. Karlíková red., Studia etymologica Brunensia, t. 2, Nakladatelství Lidové noviny, Praha, s. 179–189.
Karlin Mirko, 1964, Slovenska imena naših zdravilnih rastlin, Farmacevtsko Društvo Slovenije, Ljubljana.
Kosík Václav, 1941, Slovník lidových názvů rostlin, Školní nakladatelství pro Čechy a Moravu, Praha.
Lajnert Jan, 1954, Rostlinske mjena serbske, němske, łaćanske rjadowane po přirodnym systemje, Volk und Wissen Volkseigener Verlag, Berlin.
Makowiecki Stefan, 1936, Słownik botaniczny łacińsko-małoruski, Polska Akademia Umiejętności, Kraków.
Marzell Heinrich, 2000, Wörterbuch der deutschen Pflanzennamen, t. I–V, Lizenzausgabe Parkland Verlag, Fotomechanischer Nachdruck der Erstausgabe 1943– 1958, Köln.
Mikołajczyk Krystyna, Wierzbicki Adam, 1987, Zioła, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
Paluch Adam, 1984, Świat roślin w tradycyjnych praktykach leczniczych wsi polskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Pastusiak Kazimiera, 2007, Pogranicze polsko-białorusko-ukraińskie w świetle danych językowych i etnograficznych na podstawie nazw roślin, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa.
Pawłowski Eugeniusz, 1974, Polskie nazwy roślin (Próba klasyfikacji semantycznej), w: J. Kuryłowicz, red., Studia indoeuropejskie, Prace Komisji Językoznawstwa, t. 37, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 163–169.
Pelcowa Halina, 2001, Interferencje leksykalne w gwarach Lubelszczyzny, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Poprzęcki Witold, 1990, Ziołolecznictwo, Oficyna Wydawnicza SPAR, Warszawa.
Radyserb-Wjela Jan, 1909, Serbske rostlinske mjena w dwěmaj dźělomaj a sedmjoch stawach po abejcejskim rjedźe. Čestny pomnik za serbskeho přirodospytnika njeboh Michała Rostoka zestajał njeboh Jan Radyserb-Wjela, zrjadował a za ćišć přihotował Matej Urban, Ćišć. Smolerjec, Budyšin.
Rogowska-Cybulska Ewa, 2007, Nazwy roślin motywowane nazwami własnymi w „Słowniku gwar kaszubskich” Bernarda Sychty, w: E. Breza, Z. Lica, A. Lica, red., Opuscula linguistica Georgio Treder dedicata, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s. 186–194.
Rystonová Ida, 2007, Průvodce lidovými názvy rostlin i jiných léčivých přírodnin a jejich produktů, Academia, Praha.
Szcześniak Krystyna, 2022, Świat zamów światem roślin na pograniczu wschodniej i zachodniej Słowiańszczyzny, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Szulczewski Jerzy Wojciech, 1932, Rośliny w mianownictwie, przesądach i lecznictwie ludu wielkopolskiego, „Lud”, t. XXXI, s. 93–100.
Tokarski Ryszard, 1993, Słownictwo jako interpretacja świata, w: J. Bartmiński, red., Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. II: Współczesny język polski, Wydawnictwo Wiedza o Kulturze, Wrocław, s. 335–362.
Waniakowa Jadwiga, 2012, Polskie gwarowe nazwy dziko rosnących roślin zielnych na tle słowiańskim. Zagadnienia ogólne, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Waniakowa Jadwiga, 2014, Nazwy dziurawca zwyczajnego, Hypericum perforatum L. w gwarach polskich na tle słowiańskim i europejskim, w: M. Jakubowicz, B. Raszewska-Żurek, red., Studia Borysiana. Etymologica, diachronica, slavica. W 75. rocznicę urodzin Profesora Wiesława Borysia, Instytut Slawistyki PAN, Fundacja Slawistyczna, Warszawa, s. 233–251.
Wierzbicka Agnieszka, 2002, Zestawienia w nazwach roślin (na materiale gwar kujawskich), w: S. Gala, red., Dialektologia jako dziedzina językoznawstwa i przedmiot dydaktyki. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Karolowi Dejnie, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź, s. 551–558.
Wierzbicka Agnieszka, 2009, Świat człowieka odzwierciedlony w fitonimach, w: I. Generowicz, E. Kaczmarska, I.M. Doliński, red., Świat ukryty w słowach, czyli o znaczeniu gramatycznym, leksykalnym i etymologicznym, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 415–425.
Wierzbicka Agnieszka, 2023, Nazwy roślin jako zwierciadło wiejskiego świata (na materiale gwary kujawskiej), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
