„Stan badań nad sarmatyzmem – trudny do ogarnięcia – imponuje bogactwem, ale też niepokoi z powodu rozmaitości dyskursów naukowych”. Czy kultura sarmacka była i jest badana interdyscyplinarnie?
DOI:
https://doi.org/10.26485/me.2024.2-04Słowa kluczowe:
kultura sarmacka, Rzeczpospolita Obojga Narodów, historiografia, interdyscyplinarność badańAbstrakt
Alina Nowicka-Jeżowa’s words from a memorable discussion in “Ogród” in 1994, included in the title of this article, point to concerns about the discrepancies in discourses within the study of Sarmatian culture. The solution lies in interdisciplinary research, supported and promoted since the mid-1990s, as evidenced by successive conferences in the “Between the Baroque and the Enlightenment” series. On the one hand, this article attempts a synthetic assessment of the first publications in this series, while on the other, it highlights the threats resulting from the weakening of cooperation in recent years between researchers from various disciplines studying the history and culture of the nobility.
Bibliografia
Achremczyk, S. (2000). Staropolskie życzenia. W: K. Stasiewicz, S. Achremczyk (red.), Między Barokiem a Oświeceniem. Obyczaje czasów saskich (s. 61–65). Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego.
Barczyk, A. (2021). Rezydencje rodu Mniszchów w czasach saskich. Historia i treści ideowe architektury. Łódź: Uniwersytet Łódzki.
Bernatowicz, T. (2011). Mitra i buława. Królewskie ambicje książąt w sztuce Rzeczypospolitej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Betlej, A. (2010). Sibi, Deo, posteritati. Jabłonowscy a sztuka w XVIII wieku. Kraków: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana”.
Borowski, A. (2001). [hasło] Sarmatyzm. W: A. Borowski (red.), Słownik sarmatyzmu. Idee, pojęcia, symbole (s. 175–179). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Bömelburg, H.J. (2011). Polska myśl historyczna a humanistyczna historia narodowa (1500–1700). Tłum. Z. Owczarek. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS.
Goliński, J.K. (1997). Smutek Sarmaty. Melancholia a poezja polska u schyłku XVII stulecia. W: K. Stasiewicz, S. Achremczyk (red.), Między Barokiem a Oświeceniem. Apogeum sarmatyzmu. Kultura polska drugiej połowy XVII wieku (s. 86–99). Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego.
Gruszczyński, W. (red.). [hasło] Przyjaźń. W: Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku. Pobrane z: https://sxvii.pl/index.php?strona=haslo&id_hasla=15581&forma=PRZYJAŹŃ (1.07.2024).
Hazard, P. (1974). Kryzys świadomości europejskiej 1680–1715. Tłum. J. Lalewicz, A. Siemek. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Karpowicz, M. (1997). Artystyczna integracja z Zachodem w fazie Sobieskiego. W: K. Stasiewicz, S. Achremczyk (red.), Między Barokiem a Oświeceniem. Apogeum sarmatyzmu. Kultura polska drugiej połowy XVII wieku (s. 13–21). Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego.
Karpowicz, M. (1987). Sztuka Warszawy czasów Jana III. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Korolko, M. (1997). Sarmacka myśl tolerancyjna w latach 1656–1772. Rekonesans badawczy. W: K. Stasiewicz, S. Achremczyk (red.), Między Barokiem a Oświeceniem. Apogeum sarmatyzmu. Kultura polska drugiej połowy XVII wieku (s. 22–35). Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego.
Kotarska, J. (2004). „Co jest, proszę, Polacy! Popisy czynicie”. Teatr historii na literackiej wokandzie czasów saskich. W: K. Stasiewicz, S. Achremczyk (red.), Między Barokiem a Oświeceniem. Wojny i niepokoje czasów saskich (s. 64–74). Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego.
Kowalski, J. (2023). Ars sarmatica, czyli Sarmacja a sztuka. Zarys problemu. Litteraria Copernicana, 43 (1): „Sarmatyzm: rewizje i kontynuacje”, red. P. Bohuszewicz, 47–72. DOI: https://doi.org/10.12775/LC.2023.003.
Kozłowski, J. (1986). Szkice o dziejach Biblioteki Załuskich. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Kozłowski, J. (1996). Epoka saska z punktu widzenia koncepcji „centrum – peryferie”. Propozycja badawcza. W: K. Stasiewicz, S. Achremczyk (red.), Między Barokiem a Oświeceniem. Nowe spojrzenie na czasy saskie (s. 15–32). Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego.
Krawiec-Złotkowska, K. (2018). Nieoświecone tragedie duchowne oświeconego bibliofila, czyli o barokowej (magicznej?) wyobraźni Józefa Andrzeja Załuskiego. Rekonesans. W: D. Kowalewska, A. Roćko, F. Wolański (red.), Oświecenie nieoświecone. Człowiek, natura i magia (s. 141–154). Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
Kuran, M. (2023). „Sarmacka perspektywa sławy?”. O micie sarmackim w kontekście szlacheckiego etosu rycerskiego. Litteraria Copernicana, 43 (1), 11–32. DOI: https://doi.org/10.12775/LC.2023.001.
Maciejewski, J. (2006). Sarmatyzm. W: T. Michałowska (red.), Słownik literatury polskiego oświecenia (s. 548–554). Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Maliszewski, K. (1982). Jakub Kazimierz Rubinkowski. Szlachcic, mieszczanin toruński, erudyta barokowy. Warszawa, Poznań, Toruń: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Maliszewski, K. (1996). Problem badań nad dziejami komunikacji społecznej w dobie nowożytnej na przykładzie polskich gazet rękopiśmiennych XVII–XVIIII wieku. W: K. Stasiewicz, S. Achremczyk (red.). Między Barokiem a Oświeceniem. Nowe spojrzenie na czasy saskie (s. 197–198). Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego.
Nowicka-Jeżowa, A. (1994). [wypowiedź w:] Sarmatyzm a barok – porządkowanie pojęć. Dyskusja. Ogród. Kwartalnik, 20 (4), 48–107.
Obremski, K. (2008). Jakub Kazimierz Rubinkowski. Dziejopisarz i człowiek saskiego półwiecza. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Orzeł, J. (2016). Historia – tradycja – mit w pamięci kulturowej szlachty Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku. Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
Orzeł, J. (2019). Origo gentis Polaków na przestrzeni wieków. Uwagi do pracy Wojciecha Paszyńskiego. Zapiski Historyczne Poświęcone Historii Pomorza i Krajów Bałtyckich, 84 (4), 211–244. DOI: https://doi.org/10.15762/ZH.2019.41.
Orzeł, J., Pawłowska-Kubik, A. (2022). Od teorii do praktyki – o wybranych problemach edycji źródeł nowożytnych. Dwugłos historyczek i polonistek. W: A. Perłakowski (red.), Edytorstwo źródeł: od instrukcji do edycji (s. 35–50). Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”.
Paduch, J. (2024). Przejawy staropolskiej „mowy nienawiści” na przykładzie ocen działalności Ludwiki Marii Gonzagi. Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym, 72 (3), 87–109. DOI: https://doi.org/10.12775/KLIO.2024.044.
Parkitny, M. (2018). Nowoczesność oświecenia. Studia o literaturze i kulturze polskiej drugiej połowy XVII wieku. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Pelc, J. (1990). Sarmatyzm. W: T. Michałowska (red.), Słownik literatury staropolskiej (s. 738–742). Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Pelc, J. (1993). Barok – epoka przeciwieństw. Wrocław: Czytelnik.
Porazinski, J. (1996). Duma i pokora. Mowy szlacheckie jako składnik ceremoniału klientarnego. W: K. Stasiewicz, S. Achremczyk (red.), Między Barokiem a Oświeceniem. Nowe spojrzenie na czasy saskie (s. 251–256). Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego.
Porazinski, J. (2004). „Od Sasa do Lasa” – czyli wojna w krzywym zwierciadle. Uwagi o satyrze politycznej czasów saskich. W: K. Stasiewicz, S. Achremczyk (red.), Między Barokiem a Oświeceniem. Wojny i niepokoje czasów saskich (s. 90–97). Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego.
Prejs, M. (1996). Kategoria egzotyzmu w literaturze i sztuce czasów saskich. Nowa jakość i wzorce. W: K. Stasiewicz, S. Achremczyk (red.), Między Barokiem a Oświeceniem. Nowe spojrzenie na czasy saskie (s. 59–69). Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego.
Prejs, M. (2004). Wielka wojna i rozpad świata wartości. Poezja polska pierwszej połowy XVIII wieku. W: K. Stasiewicz, S. Achremczyk (red.), Między Barokiem a Oświeceniem. Wojny i niepokoje czasów saskich (s. 75–83). Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego.
Roszak, S. (1996). Czynniki stabilizacji i entropii środowiska intelektualnego Warszawy w czasach Augusta III. W: K. Stasiewicz, S. Achremczyk (red.), Między Barokiem a Oświeceniem. Nowe spojrzenie na czasy saskie (s. 189–194). Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego.
Roszak, S. (2004). Archiwa sarmackiej pamięci. Funkcje i znaczenie rękopiśmiennych ksiąg silva rerum w kulturze Rzeczypospolitej XVIII wieku. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Roszak, S. (2012). Koniec świata sarmackich erudytów. Toruń: Stowarzyszenie Oświatowców Polskich w Toruniu.
[Stasiewicz, K., S. Achremczyk] (1996). Przedmowa. W: K. Stasiewicz, S. Achremczyk (red.), Między Barokiem a Oświeceniem. Nowe spojrzenie na czasy saskie (s. 5–6). Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego.
Stuchlik-Surowiak, B. (2012). Sarmatyzm – dzieje jednego pojęcia. Perspektywy Kultury, 6, 21–38.
Szorc, A. (2002). Familiarność między biskupem a kanonikiem na przykładzie korespondencji Jana Stefana Wydżgi z Zachariaszem Janem Szolcem. W: S. Achremczyk (red.), Między Barokiem a Oświeceniem. Sarmacki konterfekt (s. 95–110). Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego.
Targosz, K. (2000). Maria Amalia, jej pomnik i niedokończone mauzoleum Mniszchów w Dukli. W: K. Stasiewicz, S. Achremczyk (red.), Między Barokiem a Oświeceniem. Obyczaje czasów saskich (s. 74–90). Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego.
Ziober, A. (2023). In the Circle of Power: Friends of King Vladislas IV Vasa. The Court Historian, 28 (2), 114–130. DOI: https://doi.org/10.1080/14629712.2023.2227525.
Żmigrodzki, P. (red.). [hasło] Przyjaźń. W: Wielki słownik języka polskiego PAN. Pobrane z: https://wsjp.pl/haslo/podglad/34954/przyjazn (1.07.2024).
