Old Polish food and cuisine as elements of poetic imagery in Wespazjan Kochowski’s “Ogród Panieński”
DOI:
https://doi.org/10.26485/me.2023.2-01Keywords:
Wespazjan Kochowski, Blessed Virgin MaryAbstract
In the Baroque era, the old Polish cuisine was characterized by various cooking methods and a fondness for unconventional flavour combinations. Her character was close to the literature of that period, which aimed to surprise the audience. This paper aims to identify thematic groups related to culinary metaphors and discuss examples of its use in Wespazjan Kochowski’s “Ogród Panieński” (“Garden of the Blessed Virgin Mary”). The highlighted groups include: food, culinary space, taste, and the titles associated with the role of the Mother-Nourisher. An important aspect in this context will also be identifying the spiritual messages concerning the Mother of God for the faithful of the Catholic Church. An analysis of this work will primarily allow us to observe how the poet combines Baroque aesthetics with Mariological themes.
References
Kochowski, W. (2019). Ogród panieński. Wyd. i oprac. R. Mazurkiewicz, W. Pawlak. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Pasek, J.Ch. (2009). Pamiętniki. Warszawa: Iskry.
Banaś-Korniak, T. (2012). O ramie wydawniczej w siedemnastowiecznych tomikach poetyckich Wespazjana Kochowskiego (wybrane zagadnienia). W: M. Barłowska, M. Walińska (red.), Sarmackie Theatrum. T. 5 (s. 141–154). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Bogucka, M. (1994). Staropolskie obyczaje w XVI-XVII wieku. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Brzozowska, E. (2003). Kuchnia polska jako wyróżnik odrębności narodowej. Żywność. Nauka, Technologia, Jakość, 10 (3), 23–32.
Curtius, E.R. (2009). Literatura europejska i łacińskie średniowiecze. Tłum. i oprac. A. Borowski. Kraków: TAiWPN Universitas.
Czerniecki, S. (2021). Compendium ferculorum albo Zebranie potraw. Oprac. J. Dumanowski. Warszawa: Muzeum Pałac w Wilanowie.
Czyż, A. (1995). Sarmata – niewolnik Matki. Drużbicki, Montfort i „Ogród panieński” Kochowskiego. W: K. Maliszewska, K. Obremski (red.), Barok – sarmatyzm – psalmodia. Materiały z konferencji zorganizowanej przez Zakład Historii Nowożytnej (s. 7–18). Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Dumanowski, J. (2011). Tatarskie ziele w cukrze, czyli staropolskie słodycze. Warszawa: Muzeum Pałac w Wilanowie.
Dybek, D. (2019). Jak „opowiedzieć” Matkę Bożą? Postać Maryi w kazaniu Samuela Brzeżewskiego. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica, 52 (2), s. 243–264.
Eustachiewicz, M. (1981a). „Dwór helikoński” Wespazjana Kochowskiego. Pamiętnik Literacki, 72 (2), s. 3–22.
Eustachiewicz, M. (1981b). „Liryka polskie” Wespazjana Kochowskiego wobec tradycji literackiej. Pamiętnik Literacki, 72 (3), s. 279–307.
Eustachiewicz, M. (1975). Poeta w ogrodzie. Ogród jako motyw ramy renesansowych i barokowych zbiorów poetyckich. Pamiętnik Literacki, 66 (3), s. 3–38.
Eustachiewicz, M. (1974). „Psalmodia polska” Wespazjana Kochowskiego na tle staropolskich stylizacji biblijnych. Pamiętnik Literacki, 65 (2), s. 45–78.
Eustachiewicz, M., Majewski W. (1986). Nad lirykami Wespazjana Kochowskiego. Wrocław: Ossolineum.
Fabijańska, M., A. Fronczyk, A. (2015). Historia i tradycja wypieku chleba oraz jego miejsce w diecie. Zeszyty Naukowe. Turystyka i Rekreacja, 15 (1), s. 93–104.
Ferenc, M. (2005). Czasy nowożytne. W: A. Chwalba (red.), Obyczaje w Polsce. Od średniowiecza do czasów współczesnych (s. 150–158). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Gloger, Z. (1900). Encyklopedia staropolska. T. 1. Warszawa: Drukarnia P. Laskauera i W. Babickiego.
Goszczyński, A. (2014). Uciechy stołu książąt Lubomirskich, czyli rzecz o „Compendium ferculorum” Stanisława Czernieckiego. W: M. Błaszkowska i in. (red.), Kultura jedzenia, jedzenie w kulturze (s. 47–56). Kraków: Magazyn Antropologiczno-Społeczno-Kulturowy „Maska”.
Gruchała, J.S. (2003). Metaforyka maryjna „Ogrodu Panieńskiego”. W: D. Chemperek (red.), Wespazjan Kochowski. W kręgu kultury literackiej, (s. 145–160). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Higman, B.W. (2012). Historia żywności. Jak żywność zmieniała świat. Tłum. A. Kunicka. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Jasiński, M. (2011). Miriam – zapominana bohaterka Exodusu, Verbum Vitae, 19, s. 41–64.
Kardasz, M. (2024). Wizerunek Matki Boskiej w śpiewniku „Parthenomelica” Walentego Bartoszewskiego. Rocznik Przemyski. Literatura i Język, 60 (2), s. 213–226.
Kuchowicz, Z. (1975). Obyczaje staropolskie XVII–XVIII wieku. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Kuran, M. (2014). Wirydarz. W: E. Gigilewicz (red.), Encyklopedia katolicka (s. 686). T. 20. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Lasocińska, E. (2022). Krytyczna edycja „Ogrodu Panieńskiego” Wespazjana Kochowskiego. Roczniki Humanistyczne, 70 (1), s. 149–155.
Lausberg, H. (2002). Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze. Przeł. i oprac. A. Gorzkowski. Bydgoszcz: Wydawnictwo Homini.
Lichański, J.Z. (1983). Metafora. Analiza zjawiska na przykładzie polskiej poezji wczesnobarokowej. Prace Polonistyczne. Studies in Polish Literature, 39, s. 205–228.
Maciejewska, M. (1976). Konfekt W: K. Wilczewska (red.), Słownik polszczyzny XVI wieku (s. 530). T. 10. Wrocław: Ossolineum.
Matras, A. (2016). „Pieprzno i szafranno, moja mościa panno”. Staropolskie książki kucharskie i obrazy staropolskiego ucztowania. Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ. Nauki społeczne, 14 (3), s. 55–68.
Mazurkiewicz, R. (1998). Matka Boska Kwietna. O średniowiecznej pieśni maryjnej „Kwiatek czysty, smutnego sierca ucieszenie…”. Pamiętnik Literacki, 89 (4), s. 149–164.
Mazurkiewicz, R., Pawlak, W. (2019.) Wprowadzenie do lektury. W: W. Kochowski, Ogród panieński. Wyd. i oprac. R. Mazurkiewicz, W. Pawlak (s. 5–60). Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Pawlak, W. (2003). O wyobraźni religijnej Wespazjana Kochowskiego – „Ogród Panieński”. W: D. Chemperek (red.), Wespazjan Kochowski. W kręgu kultury literackiej (s. 161–183). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Pawlak, W. (2001). Twórczość Wespazjana Kochowskiego wobec popularnej literatury religijnej (na przykładzie „Ogrodu panieńskiego”. W: R. Ocieczek, M. Barłowska (red.), Sarmackie Theatrum. T. 2 (s. 17–32). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Pelc, J. (1993). Barok – epoka przeciwieństw. Warszawa: „Czytelnik”.
Ryken, L., J.C. Wilhoit, J.C., Longman III, T., (2010). Słownik symboliki biblijnej. Obrazy, symbole, motywy, metafory, figury stylistyczne i gatunki literackie w Piśmie Świętym. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”.
Staszczak-Ciałowicz, M. (2016.) Magnetyzm monarszego stołu. Kulinarny hedonizm szlachty. W: R. Kantor, R. Hołda (red.), Monarchia. Alternatywa, mit, anachronizm (s. 287–302). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Szmajda, J. (2020). Pracowity jak pszczoła. Znaczenie miodu, wosku i pszczoły w Biblii. Język. Religia. Tożsamość, 21–22 (1–2), s. 115–124.
Sztaba, D. (2009). Barwa szafranu, aromat cynamonu, smak kaparów – właściwości lecznicze biblijnych przypraw. Farmacja Polska, 69 (1), s. 29–40.
Ślękowa, L. (2001). Quadratum perfectum Wespazjana Kochowskiego. „Niepróżnujące próżnowanie – liryka polskie”, „Ogród panieński”, „Psalmodia polska”: uwagi o kompozycji. Pamiętnik Literacki, 92 (2), s. 149–157.
Woźniczko, M., Orłowski, D. (2019). Rekonstrukcja kuchni historycznej w dolnośląskich zamkach na wybranych przykładach. Zeszyty Naukowe. Turystyka i Rekreacja, 24 (2), s. 29–44.
Ziaja, K. (2016). Wybrane motywy biblijne z Ksiąg Jozuego i Sędziów w „Godzinkach o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny”. Scriptura Sacra, 20, s. 19–30.
