On Passion devotion in the publications of Calvinist authors and on a certain incident in the town of Banie
DOI:
https://doi.org/10.26485/me.2024.1-01Keywords:
Passion of Jesus, Grzegorz Orszak, Grzegorz from Żarnowiec, Krzysztof Kraiński, Mikołaj RejAbstract
The text presents how the Catholic devotion to the Passion typical of the late Middle Ages and early modern period was understood by Calvinist authors. They followed Martin Luther in their views. The article cites the considerations of such authors as: Grzegorz Orszak, Grzegorz from Żarnowiec, Krzysztof Kraiński and Mikołaj Rej. The latter author is also connected with the issue of inspiration for the epigram entitled „About the one who, while being on the cross, shat on the peasants”. The epigram criticizes the tradition of Passion depictions. The epigram refers to an incident in the city of Banie, which echoed throughout Europe at that time. This event became an argument for Protestants against the mysteries of the Passion of the Lord.
References
Grzegorz z Żarnowca (1580). Postylla albo wykłady Ewangelii niedzielnych i na święta przez cały rok. Cz. 1. Kraków: Macieja Wirzbięty.
Kantzow, T. (2005). Pomerania. Kronika pomorska z XVI wieku. Tłum. K. Gołda, przyp. i oprac. T. Białecki, E. Rymar. T. 2. Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.
Kraiński, K. (1611). Postylla Kościoła powszechnego apostolskiego [...]. Łaszczów: Drukarnia Sebastiana Sternackiego.
Luther, M. (1884). Ein Sermon von der Betrachtung des heyligen leydens Christi. W: M. Luther, Werke (WA). Bd.2: Schriften 1518/19 (s. 131–142). Weimar: Hermann Böhlau.
Manlius, I. (1563). Locorum communium collectanea [...]. Basileae: per Ioannem Oporinum.
Orszak, G. (1556). Postylla polska domowa [...], pilnością i nakładem J[ana] Seklucjana teraz nowo wydana. Królewiec.
Rej, M. (1571). Postylla. Kraków: Maciej Wirzbięta.
Rej, M. (1974). Figliki. Oprac. M. Bokszczanin, wstęp J. Krzyżanowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Rozmyślania dominikańskie (2021). W: Staropolskie apokryfy Nowego Testamentu (2021–2024). Oprac. D. Rojszczak-Robińska i in. Pobrane z: https://apocrypha.amu.edu.pl/ (31.12.2023).
Rozmyślanie przemyskie (2021). W: Staropolskie apokryfy Nowego Testamentu (2021–2024). Oprac. D. Rojszczak-Robińska i in. Pobrane z: https://apocrypha.amu.edu.pl/ (31.12.2023).
Wujek, J. (1599). Biblia to jest Księgi Starego i Nowego Testamentu [...]. Kraków: Drukarnia Łazarzowa.
Banie nad Tywą. Z dziejów ziemi bańsko-swobnickiej (1999). Praca zbiorowa pod red. E. Rymara. Pyrzyce: Wydawnictwo „Gazeta Ziemi Pyrzyckiej”.
Chrzanowski, I. (1894). Facecje Mikołaja Reja. Rozprawy Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności w Krakowie, 23, 320–376.
Gélis, J. (2011). Ciało, Kościół i sacrum. W: G. Vigarello (red.), Historia ciała. Przeł. T. Stróżyński. T. 1: Od renesansu do oświecenia (s. 15–95). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Komorowska, M. (2015). Kształt edytorski postylli polskich XVI i XVII wieku – w poszukiwaniu staropolskich konwencji wydawniczych. Terminus, 17(3), 317–367.
Kopeć, J.J. (1975). Męka Pańska w religijnej kulturze polskiego średniowiecza. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Kopeć, J.J. (1981). Nurt pasyjny w średniowiecznej religijności polskiej. W: H.D. Wojtyska, J.J. Kopeć (red.), Męka Chrystusa wczoraj i dziś (s. 36–60). Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Maciuszko, J.T. (2002). Mikołaj Rej. Zapomniany teolog ewangelicki z XVI wieku. Warszawa: Chrześcijańska Akademia Teologiczna.
Marrow, J. (2008). Inventing the Passion in the Late Middle Ages. W: M. Kupfer (Ed.), The Passion Story: From Visual Representation to Social Drama (s. 23–52). Pennsylvania: The Pennsylvania State University Press.
Poliakov, L. (2008). Historia antysemityzmu. Przeł. O. Hedemann, A. Rasińska-Bóbr. T. 1: Epoka wiary. Kraków: Universitas.
Schulze, U. (2012). Geistliche Spiele im Mittelalter und in der Frühen Neuzeit: von der liturgischen Feier zum Schauspiel. Eine Einführung. Berlin: Erich Schmidt Verlag.
Stępień, P. (2010). Compassio Christi? O figliku Mikołaja Reja „Baba, co w Pasyją płakała”. Prace Filologiczne. Seria Literaturoznawcza, 59, 35–53.
Stępień, P. (2013). Śmiech w czasach ostatecznych. Tematyka religijna w „Figlikach” Mikołaja Reja. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Stępień, P. (2017a). Rej Górnickiego. Filologiczne śledztwo w sprawie skatologicznych „trefności”. Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo, 7(10), 33–51.
Stępień, P. (2017b). Zbawcza wartość krzyża. O źródłach luterańskiej pobożności pasyjnej w Rzeczypospolitej XVI–XVII w. W: K. Meller (red.), Luteranizm w kulturze Pierwszej Rzeczypospolitej (s. 165–201). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Toepfer, R. (2010). Frühneuzeitliche Wende auf der Frankfurter Bühne? Das „Frankfurter Passionsspiel” und Paul Rebhuns „Susanna” zwischen Theater und Kult. W: R. Seidel, R. Toepfer (Hrsg.), Frankfurt im Schnittpunkt der Diskurse. Strategien und Institutionen literarischer Kommunikation im späten Mittelalter und in der frühen Neuzeit (s. 137–161). Frankfurt: Verlag Vittorio Klosterman.
Wojtowicz, W. (2019). „Okrutny żal”. „Figliki Mikołaja Reja” a dramatyzacje liturgiczne. Teksty Drugie, 29(2), 171–186.
Wojtowicz, W. (2024). Vera historia „Historyi o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim” Mikołaja z Wilkowiecka. Pamiętnik Literacki, 115(1), 153–167.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
