Uwagi na temat pochodzenia pagórków palsa
DOI:
https://doi.org/10.26485/BP/1986/31/12Słowa kluczowe:
zmarzlinowe formy terenowe, warunki peryglacjalne, hydrolakolit lodowyAbstrakt
Pagórki mrozowe, znane pod nazwą „palsa”, można znaleźć w regionach subarktycznych, w strefach nieciągłej wiecznej zmarzliny. Fakt ten dowodzi powszechnej zależności tych form od klimatu. Lokalne warunki środowiskowe – czyli obecność izolującej warstwy wiecznej zmarzliny (torf, śnieg) – precyzyjnie determinują miejsca ich występowania.
Palsa są zatem powierzchniowymi formami wiecznej zmarzliny i zależą od warunków fizycznych tej powierzchni. Tym różnią się od pagórków pingo, które powstają i rozwijają się w zależności od warunków panujących wewnątrz warstwy wiecznej zmarzliny lub nawet pod nią (wody podzmarzlinowe).
Palsa podlegają cyklicznej agradacji i degradacji, ich wygląd zewnętrzny zależy zatem od konkretnej fazy, w jakiej się znajdują w danym momencie. Przypominające palsa pagóry, które można znaleźć w obszarze arktycznym, jak również w strefie ciągłej wiecznej zmarzliny, są również formami powierzchniowymi, a nie wewnętrznymi formami wiecznej zmarzliny, ale ich rzeczywista geneza pozostaje jak dotąd nieznana.
Bibliografia
Åhman, R., 1977 - Palsar i Nordnorge. Medd. Lunds Univ., Geogr. Inst., 78; 165 p.
Åkerman, H. J., 1982 - Observations of palsas within the continuous permafrost zone in eastern Siberia and in Svalbard. Geogr. Tidsskrift, 82; p. 45 - 51.
Brown, R. J. E., 1979 - Permafrost distribution in the southern part of the discontinuous zone in Quebec and Labrador. Geogr. phys. Quat., 33; p. 279 - 289.
Dionne, J. C., 1978 - Formes et pénomènes périglaciaires en Jamésie, Québec subarctique. Géogr. Phys. Quat., 32; p. 187 - 247.
Grigoriev, A. A., 1925 - Die Typen des Tundren Mikroreliefs von Polar-Eurasien, ihre geographische Verbreitung und Genesis. Geogr. Zeitschr., 31; p. 345-359.
Jahn, A., 1975 - Problems of the periglacial zone. Warszawa; 223 p:
Jahn, A., 1976 - Pagórki mrozowe typu palsa (summary: Palsa-type frost mounds). Studia Soc. Sci. Torunensis, 8, sec. C; p. 123-139.
Jahn, A., Siedlecki, S., 1982 - Periglacial phenomena on the Varanger Peninsula (Norway). Biul. Peryglacjalny, 29; p. 25-52.
Kačurin, S. P., 1961 - Termokarst na territorii SSSR (Thermokarst on the territory of the USSR). Moscow; 291 p.
Kihlman, O., 1890-1892 - Pflanzenbiologische Studien aus Russisch-Lappland. Acta Soc. pro Fauna et Flora Fennica, 6.
Lundqvist, J., 1962 - Patterned ground and related frost phenomena in Sweden. Sver. Geol. Unders., 55; ser. C 583; 101 p.
Maarleveld, G. C., 1965 - Frost mounds, a summary of the literature of the past decade. Meded. Geol. Stichting, N.S., 17; 16 p.
Mackay, J. R., 1979 - Pingos of the Tuktoyaktak Peninsula Area, Northwest Territories. Geogr. Phys. Quat., 33; p. 3 - 61.
Pyavčenko, N. I., 1955 - Bugristie torfianiki (Bugor moors). Moscow.
Rozenbaum, G. E., 1965 - Mekhanism obrazovanya bugrov pučeniya s maloldistom yadrom (Mechanism of formation of upheaval bugors with fine ice core). in: Podzemnyi led (Underground ice), vol. II; p. 112-119.
Schunke, E., 1973 - Palsen und Kryokarst in Zentral Island. Akad. Wis. Göttingen N achr., Math. Phys. Kl.; p. 65-102.
Salvigsen, O., 1977 - An observation of palsa-like forms in Nordauslandet, Svalbard. Norsk Polarinst. Arbok; p. 364-367.
Seppålå, M., 1982 - An experimental study of the formation of palsas. in: The Roger Brown Memorial Volume. Proc. Fourth Canadian Permafrost Conf., Calgary, Alberta; p. 36-42.
Sukačev, V. N., 1911 - K voprosu o vliyaniii merzloty na počvu (On the influence of permafrost on soil formation). Izv. Akad. Nauk SSSR, 65; p. 51 - 60.
Tyrtikov, A. P., 1969 - Vliyane rastitelnogo pokrova na premerzaniye i protaivaniye gruntov (Influence of vegetation cover on ground freezing and thawing). Moscow.
Washburn, A. L., 1979 - Geocryology. A survey of periglacial processes and environments. London; 406 p.
