Influence of the periglacial environment on settlement during the Late Pleistocene in Poland
DOI:
https://doi.org/10.26485/BP/1969/20/2Keywords:
loess, periglacial environment, settlement dynamics, geoarcheologyAbstract
Article in French.
ORIGINAL TITLE: Influence exercée par le milieu périglaciaire sur l'habitat au Pléistocène supérieur de Pologne
A careful analysis of the Pleistocene prehistoric sites discovered so far in Poland – both open-air and cave sites – leads to the conclusion that the period of loess accumulation and the formation of frost structures was characterised by a forced retreat of human settlement. The cultural layers of these sites occur either in sediments lying beneath the loess or in layers separating them. They are also found within the loess itself, but in reworked layers or in the upper part of the loess that did not form in a environment that was periglacial sensu stricto.
Archaeological sources confirm two time intervals in the settlement process of these areas, corresponding to the period of frost-structure formation and to the period of sedimentation of the main loess mass associated with the last cold stage. However, settlement did not disappear completely. There are examples of its persistence, particularly in the south-western, southern and south-eastern parts of Europe.
References
Bordes, F., 1952 - Stratigraphie du loess et évolution des industries paléolithiques dans l'Ouest du Bassin de Paris. L'Anthropologie, t. 56.
Chmielewska, M., 1957 - Stanowisko mezolityczne w Cichmianie w pow. kolskim (résumé: Gisement mésolithique près de Cichmiana, distr. de Koło). Prace i materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Ser. Archeol., No. 2.
Chmielewska, M., 1961 - Huttes d'habitation épipaléolithiques de Witów, distr. de Łęczyca. Acta Archaeol. Univ. Lodziensis, No. 10.
Chmielewska, M., 1967 - Przemysł schyłkowopaleolityczny z Katarzynowa w pow. łęczyckim (résumé: Industrie épipaléolithique de Katarzynów, distr. de Łęczyca). Materiały do prahistorii plejstocenu i wczesnego holocenu Polski, Warszawa.
Chmielewska, M., Pierzchałko, L., 1956 - Stanowisko wczesno-mezolityczne w schronisku skalnym koło Podlesic w pow. zawierciańskim (résumé: Le gisement du Mésolithique dans l'abri sous roche près de Podlesice, distr. de Zawiercie). Prace i materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Ser. Archeol., No. 1.
Chmielewska, M., Chmielewski, W., Jahn, A., 1955 - Stanowisko paleolityczne w Makowie (résumé: Étude du gisement paléolithique de Maków). Biuletyn Peryglacjalny, No. 2.
Chmielewska, M., Chmielewski, W., 1960 - Stratigraphie et chronologie de la dune de Witów, distr. de Łęczyca. Biuletyn Peryglacjalny, No. 8.
Chmielewska, M., Wasylikowa, K., 1961 - Witów. Guide-Book of Excursion C: The Łódź Region, VIth INQUA Congress, Warsaw 1961.
Chmielewski, W., 1956 - Problèmes périglaciaires dans l'étude du Paléolithique en Pologne. Biuletyn Peryglacjalny, No. 4.
Chmielewski, W., 1958 - Stanowisko paleolityczne w Dziadowej Skale koło Skarżyc w pow. zawierciańskim (résumé: Gisement paléolithique de Dziadowa Skała près de Skarżyce, distr. de Zawiercie). Prace i materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Ser. Archeol., No. 3.
Chmielewski, W., 1961a - Civilisation épipaléolithique en Pologne Centrale. Bull. Soc. Sci. et Lettres Łódź, vol. 12, no. 8.
Chmielewski, W., 1961b - Civilisation de Jerzmanowice. Warszawa.
Chmielewski, W., 1964 - Middle paleolithic traditions in upper paleolithic cultures of Central and Eastern Europe. Archaeologia Polona, 8, Warszawa.
Chmielewski, W., 1965 - Arkheologitcheskie kultury verkhnego plejstocena na territorii Polchy (Cultures archéologiques du Pléistocène supérieur sur le territoire de la Pologne). Stratigrafiya i periodizaciya paleolita Vostotchnoj i Centralnoj Evropy, Moskva.
Chmielewski, W., 1967 - Plejstoceńskie i wczesnoholoceńskie kultury archeologiczne Polski (Cultures archéologiques du Pléistocène et de l'Holocène inférieur en Pologne). Dans: Czwartorzęd Polski, Warszawa.
Chmielewski, W., 1968 - Czy istnieją zespoły tajacko-dupickie? (summary: Do the Tayacian-Dupice assemblages really exist?). Acta Archael. Lodziensia, No. 17.
Chmielewski, W., 1969 - Ensembles Micoquo-Prondnikiens en Europe centrale. Geographia Polonica, 17, 371–436.
Chmielewski, W., Madeyska, T., 1961 - Sąspów (Koziarnia Cave). Guide-Book of Excursion from the Baltic to the Tatras, Part II, vol. 2, VIth INQUA Congress, Warsaw 1961.
Chmielewski, W., Kowalski, K., Reymanówna, M., 1961 - Jerzmanowice (Nietoperzowa Cave). Guide-Book of Excursion from the Baltic to the Tatras, Part II, vol. 2, VIth INQUA Congress, Warsaw 1961.
Chmielewski, W., Kowalski, K., Madeyska-Niklewska, T., Sych, L., 1967 - Wyniki badań osadów Jaskini Koziarni w Sąspowie, pow. Olkusz (summary: Studies on the deposits of Koziarnia Cave at Sąspów in the Olkusz District). Folia Quaternaria, 26; Kraków.
Demetrykiewicz, W., Kuźniar, W., 1914 - Najstarszy paleolit na ziemiach polskich oraz inne wykopaliska odkryte w jaskini Okiennik koło wsi Skarżyce w pow. będzińskim Gub. Piotrkowskiej (Le Paléolithique ancien de la Grotte Okiennik près du village Skarżyce arrond. Będzin, depart. Piotrków). Materiały Antropologiczne i Etnograficzne PAU, 13; Kraków.
Dylik, J., 1952 - Peryglacjalne struktury w plejstocenie środkowej Polski (summary: Periglacial structures in the Pleistocene deposits of Middle Poland). Państw. Inst. Geol., Biul. No. 66.
Dylik, J., 1953 - O peryglacjalnym charakterze rzeźby środkowej Polski (résumé: Du caractère périglaciaire de la Pologne Centrale). Acta Geogr. Univ. Lodziensis, No. 4.
Dylik, J., 1954 - The problem of the origin of loess in Poland. Biuletyn Peryglacjalny, No. 1.
Dylik, J., 1964 - Sur les changements climatiques pendant la dernière période froide. Reports of the VIth INQUA Congress, Warsaw 1961, vol. 4.
Dylik, J., Chmielewska, M., Chmielewski, W., 1954 - Badania osadów jaskiniowych w Dziadowej Skale (résumé: Etude des dépôts de la Grotte au lieu dit ,,Dziadowa Skała"). Biuletyn Peryglacjalny, No. 1.
Efimenko, P. P., Boriskovskij, P. J., 1957 - Telmanskoe paleolititcheskoe poselenie (Gisement paléolithique Kostenki-Telmanskoe). Materialy i issledovaniya po arkheologii SSSR, nr 59.
Ginter, B., 1962 - Schyłkowopaleolityczna pracownia krzemieniarska z Wąsosza Górnego, pow. Kłobuck (résumé: L'atelier de silex datant du Paléolithique tardif de Wąsosz Górny, distr. Kłobuck). Materiały Archeologiczne, t. 4; Kraków.
Ginter, B., 1966a - Stanowisko górnopaleolityczne w Wójcicach pow. Grodków (résumé: Station du Paléolithique supérieur à Wójcice, distr. de Grodków). Materiały Archeologiczne, t. 7; Kraków.
Ginter, B., 1966b - Przyczynki do znajomości zachodniej strefy przemieszania przemysłowego cyklu mazowszańskiego (résumé: Contribution à l'étude de la zone occidentale d'entremêlement interindustriel du Cycle Mazovien). Prace Archeologiczne, z. 8.
Ivanova, I. K., 1965 - Stratigrafitcheskoe polozhenie molodovskich paleolititcheskikh stoyanok na srednem Dnestre. (Situation stratigraphique des gisements paléolithiques de Molodovo sur le Dnestr moyen à la lumière des problèmes généraux de stratigraphie et de chronologie absolue du Pléistocène supérieur de l'Europe). Dans: Stratigrafia i periodizacya paleolita Vostotchnoj i Centralnoj Evropy; Moskva.
Jahn, A., 1950 - Less, jego pochodzenie i związek z klimatem epoki lodowej (summary: Loess, its origin and connection with climate of the Glacial Epoch). Acta Geol. Polonica, vol. 1.
Jahn, A., 1951 - Zjawiska krioturbacyjne współczesnej i plejstoceńskiej strefy peryglacjalnej (summary: Cryoturbate phenomena of the contemporary and of the Pleistocene periglacial zone). Acta Geol. Polonica, vol. 2.
Jahn, A., 1956 - Wyżyna Lubelska - rzeźba i czwartorzęd (summary: Geomorphology and Quaternary history of Lublin Plateau). Prace Geogr. Inst. Geogr. PAN, no. 7.
Kobusiewicz, M., 1964 - Stanowisko przemysłu tarnowskiego z Trzebcy, pow. Pajęczno (résumé: Station de l'industrie Tarnovienne à Trzebca, distr. de Pajęczno). Fontes Archaeologici Posnanienses, vol. 15.
Kowalski, K., 1961 - Plejstoceńskie gryzonie Jaskini Nietoperzowej w Polsce (summary: Pleistocene Rodents from Nietoperzowa Cave in Poland). Folia Quaternaria, 5; Kraków.
Kowalski, K., Kozłowski, J. K., Krysowska, M., Wiktor, A., 1965 - Badania osadów schroniska w Puchaczej Skale w Prądniku Czajowskim, pow. Olkusz (summary: Investigation of sediments of the Puchacza Skała cave in Prądnik Czajowski, Olkusz district). Folia Quaternaria, 20; Kraków.
Kowalski, K., Kozłowski, J. K., Krysowska-Iwaszkiewicz, M., Pawlikowa, B., Wiktor, A., 1967 - Badania osadów schronisk podskalnych w Żytniej Skale, Bębło, pow. Kraków (summary: A study of the deposits of the rock-shelters in Żytnia Skała at Bębło, Kraków district). Folia Quaternaria, 25; Kraków.
Kowalski, S., 1967a - Ciekawsze zabytki paleolityczne z najnowszych badań archeologicznych w Jaskini Ciemnej w Ojcowie, pow. Olkusz, 1963 - 1965 (résumé: Les matériaux intéressants paléolithiques d'après les récentes recherches dans la Grotte Ciemna à Ojców, distr. de Olkusz). Materiały Archeologiczne, t. 8; Kraków.
Kowalski, S., 1967b - Wstępne wyniki badań archeologicznych w Jaskini Mamutowej przeprowadzonych w latach 1957 - 1964 (résumé: Les premiers résultats des recherches archéologiques dans la Grotte Mamutowa, faites en 1957 - 1964). Materiały Archeologiczne, t. 8; Kraków.
Kozłowski, J. K., 1961 - Próba klasyfikacji górnopaleolitycznych przemysłów z płoszczami liściowatymi w Europie (résumé: Essai de classification des industries à pointes foliacées du Paléolithique supérieur européen). Kraków.
Kozłowski, J. K., 1962 - Quelques remarques sur l'origine de l'extension du Magdalénien en Europe Centrale. Folia Quaternaria, 10; Kraków.
Kozłowski, J. K., 1964 - Le Paléolithique en Haute Silésie. Report VIth INQUA Congress, Warsaw 1961, vol. 4.
Kozłowski, J. K., 1967 - Dwa stanowiska paleolityczne w Krakowie-Przegorzałach (résumé: Deux stations poléolithiques à Cracovie-Przegorzały). Materiały Archeologiczne, t. 8; Kraków.
Kozłowski, J. K., 1968 - Zagórsk, pow. Kielce. Informator archeologiczny - badania 1967 r. (Zagórsk, distr. de Kielce. L'informateur archéologique - recherches 1967). Warszawa.
Kozłowski, S. K., 1964a - Materiały paleolityczne ze stanowiska wydmowego Tokary Rąbierz, pow. Gostynin (résumé: Matériaux paléolithiques trouvés à la station des dunes de Tokary Rąbierz, distr. de Gostynin). Światowit, t. 25; Warszawa.
Kozłowski, S. K., 1964b - Uwagi o późnym paleolicie i mezolicie wschodniej części Kotliny Sandomierskiej (résumé: Remarques sur le Paléolithique tardif et le Mézolithique de la partie orientale de la Vallée de Sandomierz). Archeologia Polski, t. 9.
Kozłowski, S. K., 1966 - Uwagi o pozycji stratygraficznej i wieku szczątków ludzkich z jaskini Maszyckiej, pow. Olkusz (summary: Some remarks on the stratigraphic position and dating of human remains from the Maszycka Cave, Olkusz district). Archeologia Polski, t. 11.
Krichtafovitch, N. I., 1896 - Posletretitchnye obrazovaniya v okrestnostyakh Novo-Aleksandrii (Dépôts post-tertiaires aux environs de NovoAleksandria). Zapiski Novo- Aleksandrijskogo Inst., t. 9; (Varsovie)
Krukowski, S., 1929 - Kronika konserwatora zabytków przedhistorycznych okręgu kieleckiego za rok 1924 (Chronique du conservateur des monuments préhistoriques de la région de Kielce). Wiadomości Archeologiczne, t. 10.
Krukowski, S., 1936 - Paleolit Sowińca z r. 1935 (Paléolithe de la colline de Sowiniec). Wiadomości Archeologiczne, t. 14.
Krukowski, S., 1939 - Paleolit (Le Paléolithique). Prehistoria Ziem Polskich, Encyklopedia Polska PAU, t. 4; Kraków.
Madeyska-Niklewska, T., 1969 - Górnoplejstoceńskie osady jaskiń Wyżyny Krakowskiej (summary: Upper Pleistocene deposits in the caves of the Cracow Upland). Acta Geol. Polonica, vol, 19.
Pażaryski, W., 1953 - Plejstocen w przełomie Wisły przez wyżyny popołudniowe (summary: The Pleistocene in the Vistula gap across the Southern Uplands); Prace. Inst. Geol., t. 9.
Reymanówna, M., 1960 - Węgle drzewne z palenisk paleolitycznych w Górze Puławskiej (summary: Charcoals from the paleolithic hearths at Góra Puławska). Inst. Geol., Biul., 150.
Różycki, S. Z., 1967 - Plejstocen Polski Środkowej (Le Pléistocène de la Pologne Centrale). Warszawa.
Sawicki, L., 1932 - Sur la stratigraphie du loess en Pologne. Rocznik Polskiego Tow. Geol., t. 8.
Sawicki, L., 1935 - Przemysł świderski I stanowiska wydmowego Świdry Wielkie I (L'industrie swidérienne de la station Świdry Wielkie I). Przegląd Archeologiczny, t. 5.
Sawicki, L., 1952 - Warunki klimatyczne akumulacji lessu młodszego w świetle wyników badań stratygraficznych stanowiska paleolitycznego lessowego na Zwierzyńcu w Krakowie (résumé: Les conditions climatiques de la période de l'accumulation du loess supérieur aux environs de Cracovie). Państw. Inst. Geol., Biul. 66.
Sawicki, L., 1954 - Stratygrafia wysokiego tarasu erozyjno-akumulacyjnego pra-Wisły w Górze Puławskiej (summary: Stratigraphy of the pra-Vistula high terrace in Góra Puławska). Acta Geol. Polonica, vol. 4.
Sawicki, L., 1955 - Stanowisko paleolitu dolnego na Wawelu w Krakowie (Le gisement du Paléolithique inférieur de Wawel à Cracovie). Studia do dziejów Wawelu, t. I, Kraków.
Sawicki, L., 1960 - Stanowisko otwarte madleńskie Mały Antoniów (résumé: Gisement magdalénien Mały Antoniów). Inst. Geol., Biul. 150.
Schild, R., 1960 - Extension des éléments de type tarnovien dans les industries de l'extrême fin du Pléistocène. Archaeologia Polona, vol. 3.
Schild, R., 1964a - Chronologie du Cycle Mazovien. Report VIth INQUA Congress, Warsaw 1961, vol. 4.
Schild, R., 1964b - Paleolit końcowy i schyłkowy (Le Paléolithique final et tardif). Materiały do prahistorii ziem polskich, cz. I: Paleolit i Mezolit; Warszawa.
Schild, R., 1965 - Nowy przemysł cyklu madleńskiego w Polsce (résumé: Une nouvelle industrie du Cycle Magdalénien en Pologne). Archeologia Polski, t. 10.
Schild, R., 1967 - Wielkoprzemysłowe stanowisko Rydno IV/57 w Grzybowej Górze, pow. Starachowice (résumé: Rydno IV/57 station du Paléolithique final et Mésolithique). Materiały do prahistorii plejstocenu i wczesnego holocenu Polski, Warszawa.
Schild, R., 1968 - Całowanie, pow. Otwock. Informator archeologiczny - badania 1967 r. (Całowanie, distr. de Otwock. L'informateur archéologique - recherches 1967). Warszawa.
Sonneville-Bordes, D., 1960 - Le Paléolithique supérieur en Périgord. Bordeaux.
Szmit, Z., 1928 - Badania osadnictwa epoki kamiennej na Podlasiu (résumé: Recherches des colonisations de l'époque de pierre en Podlasie). Wiadomości Archeologiczne, t. 10.
Tchernych, A. P., 1959 - Pozdnyj paleolit srednego Pridnestroviya (Le Paléolithique supérieur de la région du Dniestr moyen). Trudy Komm. po izutcheniyu tchetvert. perioda Akad. Nauk SSSR, t. 15.
Tchernych, A. P., 1961 - Paleolititchna stoyanka Molodove V (Gisement paléolithique Molodove V). Kiev.
Tchernych, A. P., 1965 - Ob absolutnom vozraste paleolititcheskikh pamyatnikov Pridnestroviya (Age absolu des monuments paléolithiques dans la vallée du Dniestr). Stratigrafiya i periodizaciya paleolita Vostotchnoj i Centralnoj Evropy; Moskva.
