Wyniki badań porównawczych współczesnych i kopalnych form peryglacjalnych na Półwyspie Iberyjskim

Abstrakt

Artykuł w języku niemieckim.

TYTUŁ ORYGINALNY: Ergebnisse einer vergleichenden studie zum rezenten und vorzeitlichen periglazialen formenschatz auf der Iberischen Halbinsel

Badanie opisuje współczesne peryglacjalne mikroformy Półwyspu Iberyjskiego, reprezentowane przez formy soliflukcyjne oraz grunty strukturalne. Omówiono również mezoformy. Wykazano, że określone formy oraz ich rozmieszczenie są powiązane z rodzajem skał oraz ich specyficznymi właściwościami wietrzenia (Tabela I). Jednakże, ponieważ nie wszystkie skały na Półwyspie Iberyjskim występują na wysokościach, gdzie formy soliflukcji dominują na rozległych obszarach, lista form i ich rozmieszczenia powiązana z typem skały jest prawdopodobnie niepełna. Zaobserwowane mikroformy są porównywalne do tych występujących w Alpach, Pirenejach i Apeninach. Z powodu braku przedpola lodowcowego oraz innych sprzyjających czynników, mezo- i makroformy gruntów strukturalnych są na Półwyspie Iberyjskim prawie nieobecne. W porównaniu do wysokich gór Grecji, peryglacjalne mikroformy Półwyspu Iberyjskiego wydają się być znacznie liczniejsze. Przejście od dominującej soliflukcji związanej na północy do dominującej soliflukcji hamowanej na południu odpowiada zmianom klimatycznym od wilgotnego klimatu oceanicznego w N i NW Hiszpanii do klimatu śródziemnomorskiego z suchym latem na południe od głównego działu wodnego w górach Asturyjsko-Leoneskich. Wzrost istotnych peryglacjalnych granic wysokościowych w kierunku N-S oraz E-W następuje w dużej mierze zgodnie z przebiegiem dolnej granicy linii śniegu  i granicy lasu, lecz nie jest z nimi równoległy. Przebieg dolnej granicy jest równoległy do zmian klimatycznych. Przeprowadzone badania stanowią podstawę dla bardziej rozległych analiz rekonstrukcji warunków klimatycznych.

Badania nad kopalnymi formami peryglacjalnymi na Półwyspie Iberyjskim skoncentrowały się na niewarstwowanych materiałach detrytycznych oraz niewarstwowanych gruboziarnistych osadach, pokrywających stoki o nachyleniu 5-30°, symetrycznych oraz klimatycznie uwarunkowanych asymetrycznych dolinach, jak również formach krioturbacyjnych. Różnorodne dowody (w tym pomiary orientacji przeprowadzone tą samą metodą co Poser i Hövermann, 1951) pozwoliły zaklasyfikować osady jako peryglacjalne pokrywy soliflukcyjne, o ile występują na stokach o średnim nachyleniu, są niewarstwowane oraz przykryte glebami holoceńskimi. Podczas gdy kopalne pokrywy soliflukcyjne na stokach występują już na poziomie morza w północnej Hiszpanii i północnej Portugalii, w południowej Hiszpanii i południowej Portugalii rozciągają się na obszarach sięgających wysokości 150-200-300 m n.p.m., jeśli warunki skalnego podłoża są sprzyjające. Symetryczne doliny peryglacjalne występują na całym Półwyspie Iberyjskim, natomiast doliny asymetryczne uwarunkowane klimatycznie oraz formacje krioturbacyjne spotykane są jedynie na północ od linii biegnącej od Galicji przez Toledo do Barcelony.

Interpretacja klimatyczno-morfologiczna kopalnych form peryglacjalnych pozwala wnioskować, że w północnej Hiszpanii podczas maksimum zimna w würmie temperatura obniżyła się o co najmniej o 8-10°C. Podobne wartości spadku temperatury mogły mieć miejsce w pozostałych regionach Hiszpanii.