Tzw. „bloki orne” ze szczególnym uwzględnieniem północno-zachodniej Anglii
DOI:
https://doi.org/10.26485/BP/1972/21/13Słowa kluczowe:
ruch warunkowany mrozem, morfologia bloków, ruch bloków, przyczyny ruchu blokówAbstrakt
Ruch w dół stoku bloków skalnych może zachodzić w bardzo zróżnicowanych warunkach. Jeżeli proces ten jest kontrolowany przez zjawiska mrozowe i występuje na terenach porośniętych trawą, często prowadzi do powstawania tzw. „bloków ornych”. W dobrze wykształconej formie bloki te charakteryzują się obecnością wyniesienia w kierunku spadku stoku oraz zagłębienie za nim. Tworzenie się i lokalizacja takich mikroform terenu jest rezultatem zdolności bloku do poruszania się szybciej niż otaczające go podłoże. Różnice w charakterze kopców i zagłębień umożliwiają wyróżnienie kilku typów bloków orzących.
Obszary objęte „łagodnym” klimatem peryglacjalnym wydają się szczególnie sprzyjać rozwojowi tych bloków. Z tego względu formy te są użyteczne przy wyznaczaniu współczesnej dolnej granicy morfologicznie istotnego działania mrozu w obszarach wyżynnych. Dotychczas obserwacje takich form prowadzono głównie w górach Europy.
Większość bloków ornych wydaje się być obecnie w fazie aktywnego rozwoju. Na przykład, pięć przypadków badanych na terenie rezerwatu Moor House (północne Penniny, Anglia) wykazało ruch w latach 1965–1969. Główną przyczyną tego ruchu są procesy mrozowe, wspomagane przez siłę grawitacji, wahania temperatur powyżej 0°C oraz obecność wody (często pochodzącej z topniejącego śniegu).
Biorąc pod uwagę ich znaczenie, bloki orne były dotąd niesłusznie pomijane w badaniach geomorfologicznych. Zasługują one na taką samą uwagę, jaką w przeszłości poświęcano klinom lodowym czy poligonom kamienistym.
Bibliografia
Antevs, E., 1932 - Alpine zone of Mt. Washington Range, Auburn, Maine; 118 p.
Boyé, M., 1950 - Glaciaire et périglaciaire de l'Ata Sund nord-oriental Groenland. Expéd. Polaires fr., Missions Paul-Emile Victor, 1, Paris; 176 p.
Cailleux, A., 1947 - Caractères distinctifs dés coulées de blocailles liées au gel intense. C. R. Somm. des Séances., Soc. Géol. Fr., 5e Sér., t. 17; p. 323-325.
Cailleux, A., Taylor, G., 1954 - Cryopédologie: étude des sols gelés. Expéd. Polaires fr., Missions Paul-Emile Victor, 4, Paris; 218 p.
Caine, N., 1968 - The Blockfields of Northeastern Tasmania. Research School of Pacific Studies, Australian National Univ., Canberra, Dept. Geog. Publication G/6; 127 p.
Capello, C. F., 1955a - I 'massi contornati'. Natura, Riv. Sci. Naturali, vol. 46; p. 109-119. Capello, C. F., 1955b - Relazione preliminare sulle osservazioni eseguite nell' estate 1954 sui fenomeni 'crio-nivali' in Piemonte. Fondazione per i problemi montani dell' Arco Alpino, Milano, Pubblicazione n. 11; p. 99-104.
Capello, C. F., 1958a - I fenomeni crionivali nelle valli della Dora di Courmayeur. In: C. F. Capello, M. L. Chionetti, and C. Origlia - I fenomeni crionivali nelle valli di Pré Saint Didier (valle d'Aosta). Univ. Torino, Pubblicazioni della Facoltà di Magistero, 11; p. 9-28.
Capello, C. F., 1958b - Tipi ed area di diffusione dei fenomeni crionivali nel bacino della Dora di La Thuile. Ibid; p. 63-99.
Capello, C. F., 1960 - Terminologia e sistematica dei fenomeni dovuti al gelo discontinuo. Univ. Torino, Pubblicazioni della Facoltà di Magistero. 17; 320 p.
Capello, C. F., Origlia, C., Amedeo, R., 1955 - Relazione preliminaire sulle osservazioni eseguite nell'estate 1953 sui fenomeni crio-nivali in Piemonte. Fondazione per i problemi montani dell' Arco Alpino, Milano, Pubblicazione n. 11; p. 91-97.
Embleton, C., King, C. A. M., 1968 - Glacial and Periglacial Geomorphology. Edward Arnold; 608 p.
Fränzle, O., 1959 - Glaziale und periglaziale Formbildung im östlichen Kastilischen Scheidegebirge (Zentralspanien). Bonner Geog. Abhandlungen, H. 26; 80 p.
Furrer, G., 1965a - Die Höhenlage von subnivalen Bodenformen. Arbeiten aus dem Geog. Inst. Univ. Zürich (Habilitationsschrift); 78 p.
Furrer, G., 1965b - Die subnivale Höhenstufe und ihre Untergrenze in den Bündner und Walliser Alpen, Geog. Helvetica, B. 20; p. 185-192.
Galloway, R. W., 1961 - Solifluction in Scotland. Scott. Geog., Mag., vol. 77; p. 75-87.
Gentileschi, M. L., 1967 - Forme crionivali sul Gran Sasso d'Italia. Boll. Soc. Geog. Italiana, Ser. 9. vol. 8; p. 34-61.
Gorbunov, A. P., 1969 - La région périglaciaire du Tian-Chan. Biuletyn Peryglacjalny, no. 19 p. 151-174.
Hagedorn, J., 1969 - Beiträge zur Quartärmorphologie griechischer Hochgebirge. Göttinger Geog. Abhandlungen, H. 50; 135 p.
Hay, T., 1937 - Physiographical notes on the Ullswater area. Geog. Jour., vol. 90; p. 426-445.
Hay, T., 1942 - Physiographical notes from Lakeland. Geog. Jour., vol. 100; p. 165-173.
Högbom, B., 1914 - Über die geologische Bedeutung des Frostes. Bull. Geol. Inst. Univ. Upsala, vol. 12; p. 257-389.
Högbom, B., 1927 - Beobachtungen aus Nordschweden über den Frost als geologischer Faktor. Bull. Geol. Inst. Univ. Upsala, vol. 20; p. 243-279.
Höllermann, P. W., 1964 - Rezente Verwitterung, Abtragung und Formenschatz in den Zentralalpen am Beispiel des oberen Suldentales (Ortlergruppe). Ztschr. Geomorph., Supplementband 4; 257 p.
Höllermann, P. W., 1967 - Zur Verbreitung rezenter periglazialer Kleinformen in den Pyrenäen und Ostalpen (mit Ergänzungen aus dem Apennin und dem Französischen Zentralplateau). Göttinger Geog. Abhandlungen, H. 40; 198 p.
Jäckli, H., 1957 - Gegenwartsgeologie des bündnerischen Rheingebietes. Beiträge zur Geol. der Schweiz, Geotechnische Serie, Lieferung 36; 136 p.
Johnson, G. A. L., Dunham, K. C., 1963 - The geology of Moor House. Monogr. Nature Conservancy, no. 2; 182 p.
Kelletat, D., 1969 - Verbreitung und Vergesellschaftung rezenter Periglazialerscheinungen im Apennin. Göttinger Geog. Abhandlungen, H. 48; 114 p.
Martonne, E. de, 1920 - Le rôle morphologique de la neige en montagne. La Géographie, t. 34; p. 255-267.
Morariu, T., Savu, Al., 1966 - Quelques problèmes du périglaciaire en Roumanie. Biuletyn Peryglacjalny, no. 15; p. 53-61.
Nangeroni, G., 1957 - Rapporto degli studi eseguiti in Italia da italiani sui fen o men periglaciali. Biuletyn Peryglacjalny, no. 5; p. 147-160.
Niculescu, G., 1965 - Muntii Godeanu, studiu geomorfologic. Bucuresti; 339 p.
Niculescu, G., Nedelcu, E., 1961 - Contributii la studiul microreliefului crio-nival din zona inalta a Muntilor Retezat-Godeanu-Tarcu si Fagaras-Iezer. Probleme de Geografie, vol. 8; p. 87-121.
Pissart, A., 1964 - Vitesses des mouvements du sol au Chambeyron (Basses Alpes). Biuletyn Peryglacjalny, no. 14; p. 303-309.
Poser, H., 1954 – Die Periglazial-Erscheinungen in der Umgebung der Gletscher des Zem. mgrundes (Zillertaler Alpen). Göttinger Geog. Abhandlungen, H. 15, t. II; p. 125-180.
Ragg, J. M., Bibby, J. S., 1966 - Frost weathering and solifluction products in southern Scotland. Geog. Annaler, vol. 48A (1); p. 12-23.
Rekstad, J., 1909 - Geologiske iagttagelser fra stroket mellern Sognefjord, Eksingedal og Vossestranden. Norges Geol. Unders.; p. 1-47.
Rudberg, S., 1958 - Some observations concerning mass movement on slopes in Sweden. Geol. Föreningens I Stockholm Förhandlingar, B. 80, H. 1; p. 114-125.
Rudberg, S., 1962 - A report on some field observations concerning periglacial geomorphology and mass movement on slopes in Sweden. Biuletyn Peryglacjalny, no. 11; p. 311-323.
Schmid, J., 1955 - Der Bodenfrost als Morphologischer Faktor. Heidelberg; 144 p.
Schmid, J., 1958 - Rezente und fossile Frosterscheinungen im Bereich der Gletscherlandschaft der Gurgler Ache (Ötztaler Alpen). Schlern-Schriften (Kinzl-Festschrift), vol. 190; p. 255-264.
Sekyra, J., 1961 - La carte périglaciaire du Massif Bohémien. Biuletyn Peryglacjalny, no. 10; p. 43-52.
Sernander, R., 1905 - Flytjord i svenska fjälltrakter. Geol. Föreningens I Stockholm Förhandlingar, B. 27; p. 42-84.
Sharpe, C. F. S., 1938 - Landslides and related phenomena. Columbia Univ. Press; 137 p.
Smith, J., 1960 - Cryoturbation data from South Georgia. Biuletyn Peryglacjalny, no. 8; p. 73-79.
Stingl, H., 1969 - Ein periglazialmorphologisches Nord-Süd-Profil durch die Ostalpen. Göttinger Geog. Abhandlungen, H. 49; 115 p.
Tricart, J., Cailleux, A., 1961 - Cours de géomorphologie: le modelé périglaciaire. Centre de documentation universitaire, Paris; 350 p.
Tufnell, L., 1966 - Some little-studied British landforms. Proc. Cumberland Geol. Soc., vol. 2 (1); p. 50-56.
Tufnell, L., 1969 - The range of periglacial phenomena in northern England. Biuletyn Peryglacjalny, no. 19; p. 291-323.
