Formowanie dolin zapoczątkowane przez poligonalne sieci klinów lodowych na powierzchniach terasowych

Abstrakt

Na podstawie obserwacji współczesnego formowania dolin w wyniku procesów termokrasowych na tarasach rzecznych Spitsbergenu, przeanalizowano kilka, głównie kopalnych, suchych dolin na tarasach morskich półwyspu Varanger. Ich powiązanie z kopalnym wzorem poligonów klinów lodowych jest nadal widoczne, a powstanie dolin zostało wyraźnie zapoczątkowane przez procesy termokrasowe zachodzące w bruzdach poligonów.

Omówiono również bardziej rozwinięty, system suchych dolin w dawnym obszarze peryglacjalnym położonym w południowej Szwecji. Doliny te występują na wyniesionym obszarze przybrzeżnym i uformowały się w luźnym materiale, głównie w piasku.

Dawna obecność dobrze rozwiniętych poligonów w bogatej w lód wieloletniej zmarzlinie (potwierdzona przez wyraźne wyróżniki roślinne związane z dawnymi klinami lodowymi) jest uznawana za podstawowy czynnik w morfogenetycznej interpretacji tych dolin. Woda roztopowa, gromadząca się w płaskich zagłębieniach i bruzdach poligonalnych, zapoczątkowała procesy termoerozyjne, prowadząc do powstania dolin.

W miarę pogłębiania się form ilość dostępnej wody mogła wzrosnąć wskutek przesączania się wód interpermafrostowych z talików powiązanych z sąsiadującą rzeką. Obecność nalodzi dodatkowo przyczyniła się do rozwoju płaskich den dolin.