On the Culture and Perceptual Judgments in the Monographs by Stefania Skwarczyńska. What can we learn from the Romantic Writers?
DOI:
https://doi.org/10.26485/ZRL/2022/65.3/3Keywords:
literary image, literary motif and thread, media isomorphism (R. Arnheim), theory of literature and culture, Romanticism, photographyAbstract
The article deals with the problem of the literary image presented in the research by Stefania Skwarczyńska. The conception of the ‘image chains’ [polish: ‘łańcuchy obrazowe’] is analysed in Skwarczyńska’s theoretical works and monographs about J. Słowacki and A. Mickiewicz. The author argues that the Polish theorist’s conception of a literary image is shaped by the impact of two complementary media lines. The first is the meaning of the static and petrified in language formula of culture tradition. The other, is the problem of visual perception. Romanticism is interpreted as a general example of this process in Skwarczyńska’s monographies. The reference of the “isomorphism” notion by R. Arnheim is used to explain how Skwarczyńska’s works present this process of shaping literary image. The artistic categories of a colour and shape and the emotional aspects of poetic language are presented as the predominant problems for Skwarczyńska’s theory. These elementary aspects of poetic language can be interpreted as the phenomena that represents the activity of observation. The author reveals how these selected categories let Skwarczyńska construct the preliminary aspects of the visual problems of contemporary culture. Such theoretical perspectives, as observed in the works of the Polish theorist, results in Romanticism appearing as an example of a new way of seeing which results in aesthetic and perceptual changes in contemporary culture. Thus, Romanticism is shown as the example that leads Skwarczyńska to elaborate on the concept of “applied literature” as well. It shows how her theoretic take is linked to the description of culture changes or non-linguistic perception and the cultural phenomena of the likes of photography and film.
References
Arnheim Rudolf (2011), Myślenie wzrokowe, przeł. M. Chojnacki, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Berger John (2008), Sposoby widzenia, przeł. M. Bryl, Fundacja Aletheia, Warszawa.
Casey Sutcliffe Patricia (2001), Humboldt’s Ergon and Energeia in Firedrich Max Müller and William Dwight Whitney’s Theories of Language, „Logos and Language: Journal of General Linguistics and Language” nr 2, s. 21–35.
Chyczewska Alina (1958), Kórnickie materiały do ikonografii mickiewiczowskiej, „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej” nr 6, s. 428–435; www.bazhum.muzhp.pl/media//files/Pamietnik_ Biblioteki_Kornickiej/Pamietnik_Biblioteki_Kornickiej-r1958-t6/Pamietnik_Biblioteki_Kornickiej-r1958-t6-s428-435/Pamietnik_Biblioteki_Kornickiej-r1958-t6-s428-435. pdf [dostęp: 10.07.2022].
Evans Gavin (2019), Historia kolorów. Tajemniczy świat barw, przeł. W. Jeżewski, Bellona, Warszawa.
Grabowski Tadeusz (1927), Psychologia i socjologia tworzenia. Obraz i rytm [w:] T. Grabowski, Wstęp do nauki literatury. Ze szczególnym uwzględnieniem literatury polskiej, Nakładem K.S. Jakubowskiego we Lwowie, Lwów, s. 56–93.
Grąbczewska Małgorzata Maria (2017), Historię fotografii piszemy ze skrawków [wywiad], Culture.pl, www.culture.pl/pl/artykul/malgorzata-maria-grabczewska-historie-fotografii-piszemy-ze-skrawkow-wywiad [dostęp: 10.07.2022].
Hockney David, Gayford Mark (2017), Historia obrazów. Od ściany jaskini do ekranu komputera, przeł. E. Hornowska, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań.
Humboldt Wilhelm von (2001), Rozmaitość języków a rozwój umysłowy ludzkości, przekł. i wprowadzenie E.M. Kowalska, Redakcja Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
Kosowska Ewa (2021), Cenzura ocenzurowana. Raz jeszcze o Panu Tadeuszu, „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” nr 11(14), s. 109–123.
Lubaszewska Antonina (1994), „W daguerotyp raczej pióro zamieniam”, „Teksty Drugie” z. 4, s. 165–183.
Łempicki Zygmunt (1925–1926), Osnowa, wątek, motyw, „Pamiętnik Literacki” XXII–XXIII, s. 16–29.
Majewski Tomasz (2021), Humanistyka w mieście. O Stefanii Skwarczyńskiej, „Kalejdoskop Kul¬tury” nr 2.
Mukařovský Jan (1970), Przyczynek do semantyki obrazu poetyckiego [w:] J. Mukařovský, Wśród znaków i struktur. Wybór szkiców, wybór, redakcja i słowo wstępne J. Sławiński, przeł. J. Baluch i in., Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, s. 241–250.
Norwid Cyprian Kamil (1983), Pisma wybrane, t. 4, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Przyboś Julian (1967), Z „teorii poznania” lirycznego [w:] J. Przyboś, Sens poetycki, t. I, wyd. dru¬gie powiększone, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 15–24.
Rouillé André (2007), Między dokumentem a sztuką współczesną, przeł. O. Hedemann, TAiWPN Universitas, Kraków.
Rzepińska Maria (1989), Historia koloru w dziejach malarstwa europejskiego, t. 1–2, Arkady, Warszawa.
Skwarczyńska Stefania (1925), Ewolucja obrazów u Słowackiego, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Lwów.
Skwarczyńska Stefania (1931), O pojęcie literatury stosowanej, „Pamiętnik Literacki” nr 1/4, t. 28, s. 1–24.
Skwarczyńska Stefania (1932), Wartość treściowa kolorów w romantyzmie a dzisiaj: (na tle bada¬nia relacji między twórcą a odbiorcą), „Pamiętnik Literacki” nr 1/4, t. 29, s. 273–301.
Skwarczyńska Stefania (1933), O metodzie badania literatury stosowanej, „Ruch Literacki” nr 7, s. 129–134.
Skwarczyńska Stefania (1934), Rozwój wątków i obrazów w twórczości Mickiewicza, nakładem „Przeglądu Humanistycznego”, Lwów.
Skwarczyńska Stefania (1938), Przedmiot, metoda i zadania teorii literatury, „Pamiętnik Literacki” nr 1/4, s. 6–27.
Skwarczyńska Stefania (1953), Językowa teoria asocjacji w zastosowaniu do badań literackich [w:] S. Skwarczyńska, Studia i szkice literackie, Wydawnictwo PAX, Warszawa, s. 303–333.
Skwarczyńska Stefania (1954), „Obraz” w dziele literackim jako rezultat twórczego przekształcenia wiedzy o świecie [w:] S. Skwarczyńska, Wstęp do nauki o literaturze, t. 1, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa, s. 51–52.
Skwarczyńska Stefania (1966a), Dwa obrazy ukryte w Wielkiej „Improwizacji” i ich znaczenie dla horyzontów myślowych arcydramatu [w:] S. Skwarczyńska, W kręgu wielkich romantyków polskich, Instytut Wydawniczy PAX, s. 87–122.
Skwarczyńska Stefania (1966b), Z literackiej historii Mickiewiczowskiego obrazu retorycznego „kościół bez Boga” [w:] S. Skwarczyńska, W kręgu wielkich romantyków polskich, Instytut Wydawniczy PAX, s. 272–287 (prwdr. „Pamiętnik Literacki” 1960, z. 1, s. 27–43).
Skwarczyńska Stefania (1986), Ideowo-artystyczne konstrukcje obrazowe Norwida na bazie lauru i korony cierniowej, „Przegląd Humanistyczny” nr 3/4, s. 17–45.
Słowacki Juliusz (1979), Listy do matki. Dzieła wybrane, oprac. Z. Krzyżanowska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Sutton Walter (1957), The Literary Image and The Reader. A Consideration of the Theory of Spacial Form, „The Journal of Aesthetics and Art Criticism” nr 1, s. 112–123.
Szkłowski Wiktor (2007), Sztuka jako chwyt, przeł. R. Łużny [w:] Teorie literatury XX wieku. Antologia, red. A. Burzyńska, M.P. Markowski, Wydawnictwo Znak, Kraków, s. 95–111.
Walden Scott (red.) (2008), Fotografia i filozofia. Szkice o pędzlu natury, przeł. I. Zwiech, TAiWPN Universitas, Kraków 2008.
Wellek René, Warren Austin, (1976), Teoria literatury, przekł. pod red. i z posłowiem M. Żurawskiego, PWN, Warszawa.
