Повелительное наклонение в конфессиональных «простомовных» памятниках XVI века
Abstrakt
Tekstologiczne badania porównawcze przeprowadzone na materiale tekstów reprezentujących „prostą mowę” wykazały interferencje międzysłowiańskie, które w XVI wieku miały istotny wpływ na kształtowanie się trybu rozkazującego w językach pokrewnych. Jako materiał do badań posłużyły dwa zabytki o treści konfesyjnej – Ewangelia W. Ciapińskiego (ok. 1580) i Ewangeliarz peresopnicki (1556–1561). Odmienność form trybu rozkazującego w tekstach reprezentujących „prostą mowę” związana jest przede wszystkim z nieustabilizowanymi jeszcze wówczas normami językowymi, a także ze specyfiką przekładu (wpływ oryginału lub udział kilku skrybów). W artykule przedstawione zostały zbiorcze tabele form czasowników, obejmujące dwa zabytki, w tym tabela zawierająca zrekonstruowany paradygmat trybu rozkazującego, ze wskazaniem na konkurencyjne syntetyczne i analityczne formy werbalne.
Bibliografia
Бевзенко Степан, 1960, Iсторична морфологiя украïнськоï мови (Нариси iз словозмiни та словотвору), Закарпатське обласне видавництво, Ужгород/Bevzenko Stepan, 1960, Istorychna morfolohiia ukrainskoi movy (Narysy iz slovozminy ta slovotvoru), Zakarpatske oblasne vydavnyctvo, Uzhgorod.
Булыка Аляксандар, 1990, Беларуская мова канца XV – пачатку XVI ст., в: В. А. Чамярыцкi, рэд., Скарына i яго эпоха, Навука i тэхнiка, Мiнск/ Bulyka Aliaksandar, 1990, Belaruskaia mova kanca XV – pachatku XVI st., v: V. A. Chamiarycki, red., Skaryna i iaho epoha, Navuka i tekhnika, Minsk.
Булыка Аляксандар, Жураўскi Аркадзь, Крамко Iван, 1979, Гiстарычная марфалогiя беларускай мовы, Навука i тэхнiка, Мiнск/Bulyka Aliaksandar, Zhuravski Arkadz′, Kramko Ivan, 1979, Histarychnaia marfalohiia belaruskai movy, Navuka i tekhnika, Minsk.
Жовтобрюх Михайло, Волох Олексiй, Самiйленко Стефан, Слинько Iларiон, 1980, Iсторична граматика української мови, Вища школа, Київ/ Zhovtobriukh Mykhailo, Volokh Oleksii, Samiilenko Stefan, Slinko Ilarion, 1980, Istorychna hramatyka ukrainskoi movy, Vyshcha shkola, Kyiv.
Карский Евфимий, 1956, Белорусы. Язык белорусского народа, вып. 2: Исторический очерк словообразования и словоизменения в белорусском языке, вып. 3: Очерки синтаксиса белорусского языка, Издательство Академии наук СССР, Москва/Karskij Evfimij, 1956, Belorusy. Yazyk belorusskogo naroda, vyp. 2: Istoricheskij ocherk slovoobrazovaniya i slovoizmeneniya v belorusskom yazyke, vyp. 3: Ocherki sintaksisa belorusskogo yazyka, Izdatel′stvo Akademii nauk SSSR, Moskva.
Кузьмина Ирина Б., 1954, Употребление глагольных форм в побудительных предложениях в русском языке XI–XVII вв., в: Труды Института язы¬кознания АН СССР, т. V, Издательство Академии наук СССР, Москва, с. 81–139/Kuz′mina Irina B., 1954, Upotreblenie glagol′nyh form v pobuditel′nyh predlozheniyah v russkom yazyke XI–XVII vv., v: Trudy Instituta yazykoznaniya AN SSSR, t. V, Izdatel′stvo Akademii nauk SSSR, Moskva, s. 81–139.
Мова беларускай пiсьменнасцi XIV–XVIII стст., 1988, А. I. Жураўскi, рэд., Навука i тэхнiка, Мiнск/Mova belaruskai pis′mennasci XIV–XVIII stst., 1988, A. I. Zhurauski red., Navuka i tekhnika, Minsk.
Пересопницьке Євангелiє 1556–1561: Дослiдження. Транслiтерований текст. Словопокажчик, 2001, В.В Нiмчук, наук. ред., НАН України, Національна бібліотека України ім. В. І. Вернадського, Інститут української мови, Український мовно-інформаційний фонд, Киïв/Peresopnycke Evanheliie 1556–1561: Doslidzhennia. Transliterovanyi tekst. Slovopokazhchyk, 2001, V. V. Nimchuk, nauk. red., NAN Ukraiiny, Nacionalna biblioteka Ukrainy im. V. I. Vernadskoho. Instytut ukraiinskoi movy, Ukraiinskii movno-informaciyinii fond, Kyiv.
Русанiвський Вiталiй, 1971, Структура украïнського дiєслова, Наукова дум¬ка, Киïв/Rusanivskii Vitalii, 1971, Struktura ukrainskoho diieslova, Naukova dumka, Kyiv.
Соболевский Алексей, 1907, Лекции по истории русского языка, изд. 4-е, Москва/Sobolevskij Aleksej, 1907, Lekcii po istorii russkogo yazyka, izd. 4-e, Moskva.
Соколова Мария, 1952, Выражение волеизъявления в русских бытовых и деловых памятниках XVI века, „Ученые зап. ЛГУ: Вопросы грамматического строя и словарного запаса языка”, вып. 18, Ленинградский государственный университет, Ленинград, с. 52–79/Sokolova Marija, 1952, Vyrazhenie voleizyavleniya v russkih bytovyh i delovyh pamyatnikakh XVI veka, „Uchenye zap. LGU: Voprosy grammaticheskogo stroya i slovarnogo zapasa yazyka”, vyp. 18, Leningradskij gosudarstvennyj universitet, Leningrad, s. 52–79.
Besters-Dilger Juliane, 1997, Модальность в польском и русском языках. Историческое развитие выражения необходимости и возможности как результат вне-межславянского влияния/Modal′nost′ v pol′skom i russkom yazykach. Istoricheskoie razvitie vyrazhenia neobhodimosti i vozmozhnosti kak rezul′tat vne-mezhslavianskogo vliiania, Wiener Slavistisches Jahrbuch, no. 43, s. 17–31.
Klemensiewicz Zenon, 1985, Historia języka polskiego, t. I–III, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Copyright (c) Łódzkie Towarzystwo Naukowe

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.