O przejawach świadomości językowej Warmiaków i Mazurów w pierwszej połowie XX wieku

_________________________________

Abstrakt

W artykule została przeprowadzona analiza wypowiedzi mieszkańców Warmii i Mazur zanotowanych w czasie badań dialektologicznych prowadzonych w latach pięćdziesiątych XX wieku. Obserwacji poddane zostały zapisane opinie i sądy, będące przejawami świadomości językowej ludności. Bardzo liczne wypowiedzi tego typu dotyczyły słownictwa, umiejętności rozróżniania i używania wyrazów gwarowych, ogólnopolskich i niemieckich. Autochtoni wykazywali się także dobrą orientacją w zagadnieniach fonetycznych – zwracali uwagę na mazurzenie (określali je mianem szczypania) i wymowę samogłosek nosowych. W związku z sytuacją polityczną w pierwszej połowie XX wieku wykazywali zainteresowanie pochodzeniem rodzimej gwary i jej stosunkiem do innych języków (polskiego, niemieckiego) i funkcjonowaniem w społeczeństwie. Wypowiedzi Warmiaków i Mazurów ukazują także pozytywne emocje łączące się z językiem przekazywanym dzieciom zwłaszcza przez kobiety (matki, babcie, prababcie).

BIBLIOGRAFIA

_{Cygan Stanisław, 2003, Świadomość językowa mieszkańców kieleckiej wsi Lasocin, w: H. Sędziak, red., Polszczyzna Mazowsza i Podlasia. Cz. VII, Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów, Łomża, s. 67–79.}

_{Cygan Stanisław, 2011, Przejawy świadomości językowej mieszkańców wsi końca XX wieku na przykładzie Lasocina na Kielecczyźnie, Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego, Kielce.}

_{Dubisz Stanisław, 1977, Nazwy roślin w gwarach ostródzko-warmińsko-mazurskich, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa.}

_{Jasiński Janusz, 2003, Nowa monografia niemiecka o Mazurach, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, nr 1, s. 75–91.}

_{Markowski Andrzej, 2012, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.}

_{Nitsch Kazimierz, 1957, Dialekty języka polskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Kraków–Warszawa.}

_{Oronowicz-Kida Ewa, 2009, Tabu językowe a przezwiska ludowe, w: A. Dąbrowska, red., Język a kultura. Tabu w języku i kulturze, t. 21, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 233–240.}

_{Perzowa Henryka, 1987, Zarys dziejów Ostródzkiego, Warmii i Mazur, w: Z. Stamirowska, red., Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur, t. 1 (A–Ć), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk– Łódź, s. 7–23.}

_{Pomianowska Wanda, 1950, Uwagi o „gadce” warmijskiej, „Poradnik Językowy”, z. 3, s. 14–18.}

_{Sobolewska Katarzyna, 2017, Warmia i Mazury na styku kultur. Relacje między językiem polskim, niemieckim a gwarą w wypowiedziach autochtonów z lat 50. XX wieku, w: B. Osowski, J. Kobus, P. Michalska-Górecka, A. Piotrowska-Wojaczyk, Język w regionie, region w języku 2, Wydawnictwo Poznańskie Studia Polonistyczne, Poznań, s. 305–319.}

_{Steffen Augustyn, 1932, Jak lud odczuwa różnice dialektyczne, „Język Polski”, R. XVII, s. 120–122.}

_{Tambor Jolanta, 2006, Mowa Górnoślązaków oraz ich świadomość językowa i etniczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.}

_{Urbańczyk Stanisław, 1962, Zarys dialektologii polskiej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.}