Z historii dialektologii. Nieznana kartka z dziejów badań gwary sejneńskiej
DOI:
https://doi.org/10.26485/RKJ/2025/73/3Słowa kluczowe:
dialektologia, historia badań, Nowy wybór polskich tekstów gwarowych, gwary suwalskie, gwary sejneńskieAbstrakt
Niemazurzące gwary sejneńskie stanowią wschodnią część gwar suwalskich. Ukształtowały się w okresie od XV do XVIII w. w wyniku osadnictwa pierwotnie białoruskiego, a wtórnie mazurskiego, prowadzonego na obszarze Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pierwszego ich opisu dokonał Kazimierz Nitsch w 1909 r. Analiza tekstów zebranych w latach siedemdziesiątych XX w. do Nowego wyboru polskich tekstów gwarowych wykazuje znaczne ich nasycenie ogólnogwarowymi cechami polskimi i północnokresowymi, a nieznaczne cechami mazowieckimi przy wyraźnym ograniczeniu wyznaczników gwary w wypowiedziach przedstawicieli pokolenia średniego i najmłodszego. Potwierdza to tezę o dynamicznych procesach zanikania gwar ludowych w drugiej połowie XX w.
Bibliografia
Bacewicz Jan, 2002, Podstawy wiedzy regionalnej: ziemia suwalska, Wydawnictwo SIEW, Słobódka.
Bartnicka-Dąbkowska Barbara, 1965, Podstawowe wiadomości z dialektologii polskiej z ćwiczeniami, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa.
Dubisz Stanisław, 1977, Nazwy roślin w gwarach ostródzko-warmińsko-mazurskich, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk.
Dubisz Stanisław, 2015, Kategoria pokolenia w dialektologii, w: P. Stelmaszczyk, I. Jaros, red., Amor verborum nos unit. Studia poświęcone pamięci Profesora Sławomira Gali, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego – Polska Akademia Nauk, Łódź, s. 67–78.
Dubisz Stanisław, 2024, Profesor Halina Kurek – spotkania, w: A. Piechnik, M. Sagan-Bielawa, A. Sieradzka-Mruk, red., Zaczęło się wszystko od prostej mowy… Dar uczniów i przyjaciół Profesor Haliny Kurek z okazji Jej jubileuszu, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 120–121.
Dubisz Stanisław, Karaś Halina, Kolis Nijola, 1995, Dialekty i gwary polskie. Leksykon, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa.
Falińska Barbara, 1955, Z gwary suwalskiej, „Poradnik Językowy”, z. 4, s. 148–150, z. 5, s. 195–196, z. 8, s. 316.
Karaś Halina, 2025, Gwary suwalskie na tle gwar Mazowsza i Kresów północno-wschodnich, http://www.dialektologia.uw.edu.pl (dostęp: 11.01.2025).
Kurzowa Zofia, 1993, Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich XVI–XX w., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Kraków.
Marcinkiewicz Jan, 2003, Polsko-litewskie kontakty językowe na Suwalszczyźnie, Katedra Skandynawistyki i Baltologii Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań.
Nitsch Kazimierz, 1954, Dialekty polskie Prus Wschodnich, w: K. Nitsch, Wybór pism polonistycznych, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Kraków, s. 252–321.
Nitsch Kazimierz, 1957, Dialekty języka polskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Kraków.
Pelcowa Halina, 2023, Demonologia i zachowania magiczne w językowo-kulturowym obrazie przestrzeni wiejskiej Lubelszczyzny, w: M. Piasecka, M. Wojtyńska-Nowotka, red., „Poradnik Językowy”. Wolumen okolicznościowy. Horyzont polszczyzny..., Dom Wydawniczy „Elipsa”, Warszawa, s. 546–554.
Petr Jan, 1955, Z gwary augustowskiej, „Poradnik Językowy”, z. 2, s. 71–74.
Sawicka Irena, 2001, System fonetyczny polszczyzny ukształtowanej na białoruskim podłożu dialektalnym, w: E. Smułkowa, A. Engelking, red., Język i kultura białoruska w kontakcie z sąsiadami, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 153–158.
Urbańczyk Stanisław, 1953, Zarys dialektologii polskiej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Urbańczyk Stanisław, Kucała Marian, red., 1999, Encyklopedia języka polskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków.
Zdancewicz Tadeusz, 1957, Osobliwości akcentowe w gwarze wsi Radziuszki pod Sejnami, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, nr 2, s. 247–269.
Zdancewicz Tadeusz, 1960, Litewskie elementy słownikowe w gwarach polskich okolic Sejn, „Lingua Posnaniensis”, t. VIII, s. 333–352.
Zdancewicz Tadeusz, 1963, Litewskie i ruskie zasięgi słownikowe na Białostocczyźnie, „Z Polskich Studiów Slawistycznych”, seria II: „Językoznawstwo”, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 287–298.
Zdancewicz Tadeusz, 1964, Wpływy litewskie i wschodniosłowiańskie w polskich gwarach pod Sejnami, „Acta Baltico-Slavica”, t. I, s. 227–246.
Zdancewicz Tadeusz, 1966, Wpływy białoruskie w polskich gwarach pod Sejnami, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk – Polska Akademia Nauk, Poznań.
