Мовна картина світу в діахронії та історична лексикографія: кілька точок перетину / The Linguistic Picture of the World in Diachrony and Historical Lexicography: Several Crossing Points
DOI:
https://doi.org/10.26485/RKJ/2020/68/1Słowa kluczowe:
językowy obraz świata, historyczna kognitywistyka, historyczna leksykografia, leksykon epokiAbstrakt
W artykule zostały przedstawione teoretyczne problemy rekonstrukcji językowego obrazu świata i ich związki z praktycznymi aspektami leksykografii historycznej. Autorka koncentruje uwagę przede wszystkim na okresie XVI wieku i I połowy XVII wieku, którego leksykograficzne opracowanie powstaje w lwowskim ośrodku naukowym, w Zakładzie Języka Ukraińskiego Instytutu Ukrainistyki im. I. Krypjakewycza Narodowej Akademii Nauk Ukrainy.
Badanie językowego obrazu świata Ukraińców w diachronii umożliwi zidentyfikowanie specyfiki światopoglądu oraz głównych pojęć mentalności narodowej; uwydatni zjawisko synkretyzmu semantycznego i wyznaczy modele rozwoju znaczeń leksykalnych; pozwoli prześledzić, w jaki sposób w języku odzwierciedla się ewolucja postrzegania czasu, przestrzeni, wartości itp. Wszystko to przyczyni się do uzyskania pełnego i miarodajnego opisu leksykograficznego słownictwa określonego okresu historycznego.
Bibliografia
Apresian Jurij D., 2006a, Ustanowka na rekonstrukcyju jazykowoj kartiny mira, w: J.D. Apresjan, otw. red., Jazykowaja kartina mira i sistemnaja leksikografija, Jazyki sławianskich kultur, Moskwa, s. 34–36.
Apresian Jurij D., otw. red., 2006b, Jazykowaja kartina mira i sistemnaja leksikografija, Jazyki sławianskich kultur, Moskwa.
Bartmiński Jerzy, 2007, Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata, w: J. Bartmiński, red., Językowe podstawy obrazu świata, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, wyd. 2, uzup., s. 76–88.
Bogatowa Gałina A., 1984, Istorija słowa kak objekt russkoj istoriczeskoj leksikografii, Nauka, Moskwa.
Chobzej Natalia, 2019, Ukrajins’ka istoryczna łeksykohrafija, w: O. Simowycz, upor., Naukowi studiji: diałektołogija, etnolinhwistyka, łeksykohrafija, Instytut ukrajinoznawstwa im. I. Krypjakewycza NAN Ukrajiny, Lwiw, s. 189–197.
Franko Iwan Ja., 1981, Iwan Wyszens’kij i joho twory, w: I. Franko, Zibrannia tworiw u 50-y tomach, t. 30, Naukowa dumka, Kyjiw.
Grzegorczykowa Renata, 1990, Pojęcie językowego obrazu świata, w: J. Bartmiński, red., Językowy obraz świata, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 41–49.
Henerałowa Elena W., 2018, Russkaja istoriczeskaja leksikografija: tekstocentriczeskij i słowocentriczeskij podhody, „Woprosy leksykografiji”, № 13, s. 7–22.
Horobetsʼ Wiktor, widp. red., 2012–2013, Powsiakdennia ranniomodernoji Ukrajiny. Istoryczni studiji w 2-h tomach, t. 1: Praktyky, kazusy ta dewiatsiji powsiakdennia, t. 2: Swit reczej i powsiakdennych ujawłen’, Instytut istoriji Ukrajiny NAN Ukrajiny, Kyjiw.
Hrynczyszyn Dmytro, 1991, Z istoriji stworennia istorycznoho słownyka ukrajinskoji mowy, w: R. J. Kersta, widp. red., Ukrajins’ka łeksyka w istorycznomu ta arealnomu aspektach, AN URSR, Instytut suspilnych nauk; Naukowa dumka, Kyjiw, s. 5–17.
Jakowenko Natalija, 2002, Paralelnyj swit. Doslidżennia z istoriji ujawłen’ ta idej w Ukrajini XVI–XVII st., Krytyka, Kyjiw.
Jakowenko Natalija, 2008, Ukrajins’ka szliachta z kintsia XIV – do seredyny XVII stolittia: Wołyn’ i Tsentralna Ukrajina, wyd. 2, Krytyka, Kyjiw.
Jakowlewa Jelena S., 1998, O poniatiji „kulturnaja pamjat” w primienieniji k semantike słowa, „Woprosy jazykoznanija”, № 3, s. 43–73.
Jakowlewa Jelena S., 2000, O jazykowoj kartinie mira w aspektie jejo dinamiki, w: Ju.D. Apresian, I. M. Bohusławskij, L. L. Jomdin , L. P. Krysin, Słowo w tekstie i słoware. Sbornik statej k 70-letiju akademika Ju.D. Apresiana, Jazyki russkoj kultury, Moskwa, s. 281–285.
Jermołenko Switłana Ja. 2009, Minływa stijkist’ mownoji kartyny switu, „Mowoznawstwo”, № 3–4, s. 94–103.
Kadyjewska Anna, 2001, Problematyka obrazu świata w badaniach języka pisarza (na przykładzie pism Cypriana Norwida), w: A. Pajdzińska, R. Tokarski, red., Semantyka tekstu artystycznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 321–332.
Pajdzińska Anna, Tokarski Ryszard, 1996, Językowy obraz świata – konwencja i kreacja, „Pamiętnik Literacki”, t. 87, z. 4, s. 143–158.
Rusanowa Swetłana W., 2019, Słowo w istoriczeskom słowarie: k woprosu o regionalnoj spetsyfike leksyczeskoho znaczenija, w: W. N. Kalinowskaja, J. A. Małyszewa, otw. red., Sławianskaja istoriczeskaja leksikologija i leksikografija. Sbornik naucznych trudow, wyp. 2, Institut lingwisticzeskich issledowanij RAN, Sankt-Peterburg, s. 166–174.
Starczenko Natalija, 2014, Czest’, krow i rytoryka: Konflikt u szliachets’komu seredowyszczi Wołyni (druha połowyna XVI – poczatok XVII stolittia), Łaurus, Kyjiw.
Szmelow Aleksandr D., 2012, Jazykowaja kartina mira i kartina mira teksta: toczki wzaimodejstwija, w: A. A. Zalizniak, J.B Łewontina, A.D Szmelow, soawt., Konstanty i peremennyje russkoj jazykowoj kartiny mira, Jazyki sławianskich kultur, Moskwa, s. 306–312.
Tokarski Ryszard, 1999, Przeszłość i współczesność w językowym obrazie świata, w: A. Pajdzińska, P. Krzyżanowski, red., Przeszłość w językowym obrazie świata, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 9–23.
Tołstoj Nikita J., Tołstaja Swetłana M., 2013, Sławianskaja etnolingwistika: woprosy teoriji, Institut sławianowiedenija RAN, Moskwa.
Urbanowicz H. I., 2005, Motiwatsyonnyje modeli i diachronnyj aspekt izuczenija russkoj jazykowoj kartiny mira, „Russkij jazyk w naucznom oswieszczeniji”, № 2(10), s. 190–205.
Uryson Elena W., 2019, Ijerarchija znaczenij mnogoznacznoho słowa: k postanowke problemy, „Russkij jazyk w naucznom oswieszczeniji”, № 1, s. 46–57.
Wojtiw Hanna, Krowyts’ka Olha, 2013a, Kryteriji doboru ilustratywnoho materiału w istorycznomu słownyku, w: Mowni obriji. Zbirnyk pamjiati Łewka Poluhy, Instytut ukrajinoznawstwa im. I. Krypjakewycza NAN Ukrajiny, Lwiw, s. 34–48.
Wojtiw Hanna, Krowyts’ka Olha, 2013b, Heraldyczna poezija XVI – XVII stolit’ jak dżereło istorycznoho słownyka, w: Pysemni pamjiatky: wid kartoteky do słownyka, Instytut ukrajinoznawstwa im. I. Krypjakewycza NAN Ukrajiny, Lwiw, s. 187–209.
Wojtiw Hanna, Krowyts’ka Olha, 2019, Naukowyj oseredok ukrajins’koho słownykarstwa u Lwowi: istorija i doswid, w: Tele- ta radiożurnalistyka. Zbirnyk naukowych prats, wyp. 18, Lwiws’kyj natsional’nyj uniwersytet im. Iwana Franka, Lwiw, s. 245–255.
Zalizniak Anna A., 2012, Ob effekte bliżniej semanticzeskoj ewoliutsyi, w: A. A. Zalizniak, I. B. Lewontina, A. D. Szmelew, Konstanty i peremennyje russkoj jazykowoj kartiny mira, Jazyki sławianskich kultur, Moskwa, s. 323–336.
Zalizniak Anna A., Lewontina Irina B., Szmelow Aleksandr D., 2005, Kliucziewyje idieji russkoj jazykowoj kartiny mira, sb. st., Jazyki sławianskoj kultury, Moskwa.
Zalizniak Anna A., Lewontina Irina B., Szmelow Aleksandr D., 2012, Konstanty i peremennyje russkoj jazykowoj kartiny mira, Jazyki sławianskich kultur, Moskwa.
Żuk Grzegorz, 2010, Językowy obraz świata w polskiej lingwistyce przełomu wieków, w: M. Karwatowska, A. Siwiec, red., Przeobrażenia w języku i komunikacji medialnej na przełomie XX i XXI wieku, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, Chełmskie Towarzystwo Naukowe, Chełm, s. 239–257.
Żywow Wiktor M., red., 2009, Oczerki istoriczeskoj semantiki russkoho jazyka ranniego Nowogo wriemeni, Jazyki sławianskich kultur, Moskwa.
