Niesortowane grunty strukturalne w górach Northern Highlands w Szkocji
DOI:
https://doi.org/10.26485/BP/1986/30/2Słowa kluczowe:
pagórki ziemne, pasy, kopce piaszczyste, procesy niweo-eoliczne, ruchy masoweAbstrakt
Opisano i omówiono cechy niesortowanych gruntów strukturalnych w dwóch masywach w Northern Highlands w Szkocji, ze szczególnym uwzględnieniem wieku i mechanizmu powstawania. Na podatnym na mróz regolicie masywu Ben Wyvis, pagórki ziemne występujące na terenach płaskich i łagodnych stokach przechodzą stopniowo w pasy pagórków (pasma pagórków ułożone wzdłuż spadku), a następnie, w miarę wzrostu nachylenia, w pasy reliefowe („grzbiety i bruzdy”). Wydaje się, że formy te powstały w wyniku modyfikacji przez ruchy masowe niesortowanych, pokrytych roślinnością struktur z późnego glacjału i są obecnie zasadniczo nieaktywne. W masywie An Teallach (gdzie regolit nie jest podatny na zamarzanie) brak jest analogicznych form, jednak w ciągu ostatnich 100 lat powstały duże kopce piaszczyste na osadach niweo-eolicznych. Interpretuje się je jako powstałe w wyniku zatrzymywania piasku niveo-eolicznego przez kępy na zboczach, które są wystarczająco strome, aby umożliwić wypłukiwanie piasku z kęp przez topniejącą wodę. Znaczenie tych procesów omówiono w kontekście dotychczasowej literatury dotyczącej niesortowanych gruntów strukturalnych w wyżynnych obszarach Wielkiej Brytanii.
Bibliografia
Ball, D. F., Goodier, R., 1970 - Morphology and distribution of features resulting from frost action in Snowdonia. Field Studies, 3; p. 193-217.
Ballantyne, C. K., 1981 - Periglacial landforms and environments on mountains in the Northern Highlands of Scotland. Unpub. Ph. D. thesis, Univ. of Edinburgh; 593 p.
Benedict, J. B., 1968 - Radiocarbon dates from a stone-banked terrace in the Colorado Rocky Mountains, U.S.A. Geogr. Annaler, 48A; p. 87-93.
Benedict, J. B., 1970 - Downslope soil movement in a Colorado alpine region: rates, processes and climatic significance. Arctic and Alpine Research, 2; p. 165-226.
Benedict, J. B., 1976 - Frost creep and gelifluction features: a review. Quatern. Res., 6; p. 55-67.
Beschel, R. L., 1966 - Hummocks and their vegetation in the high arctic. U.S. Nat. Acad. Sci., Nat. Res. Council Pub., no. 1287; p. 13-20.
Beskow, G., 1930 - Erdfliessen und Strukturböden der Hochgebirge im Licht der Frosthebung. Prelimäre Mitteilung. Geol. Fören. Stockholm Förhandl., 52; p. 622-638.
Birks, H. J. B., 1973 - Past and present vegetation of the Isle of Skye: a palaeoecological study. Cambridge Univ. Press; 415 p.
Cotton, D. E., 1968 - An investigation of the structure, morphology and ecology of some Pennine, soil microtopographic features. Unpub. Ph. D. thesis, Univ. of Lancaster; 203 p.
Evans, R., 1976 - Observations on a stripe pattern. Biuletyn Peryglacyjny, 25; p. 9-22.
Galloway, R. W., 1958 - Periglacial phenomena in Scotland. Unpub. Ph. D. thesis, Univ. of Edinburgh; 287 p.
Galloway, R. W., 1961 - Solifluction in Scotland. Scott. Geogr. Mag., 77; p. 75-87.
Goodier, R., Ball, D. F., 1969 - Recent ground pattern phenomena in the Rhinog Mountains, North Wales. Geogr. Annaler, 51A; p. 121-126.
Hopkins, D. M., Sigafoos, R. S., 1954 - Role of frost thrusting in the formation of tussocks. Amer. Jour. Sci., 252; p. 55-59.
Lundqvist, J., 1962 - Patterned ground and related frost phenomena in Sweden. Sver. Geol. Unders., 55, no. C583; 101 p.
Mackay, J. R., 1979 - An equilibrium model for hummocks (nonsorted circles), Garry Island, Northwest Territories. Canada Geol. Surv. Paper, 79-1A; p. 165-167.
Mackay, J. R., Mackay, D. K., 1976 - Cryostatic pressures in nonsorted circles (mud hummocks), Inuvik, Northwest Territories. Can. Jour. Earth Sci., 13; p. 889-897.
Nicholson, F. H., 1976 - Patterned ground and description as suggested by Low Arctic and Subarctic examples. Arctic and Alpine Research, 8; p. 329-344.
Peach, et al., 1912 - The geology of Ben Wyvis, Carn Chuinneag, Inchbea and the surrounding country. Mem. Geol. Surv. Scotland; p. 189.
Peach, B. N., et al., 1913 - The geology of the Fannich Mountains and the country around upper Loch Maree and Strath Broom. Mem. Geol. Surv. Scotland; 127 p.
Pemberton, M., 1980 - Earth hummocks at low elevation in the Vale of Eden, Cumbria. Trans. Inst. Br. Geogr., New Series, S; p. 487-501.
Phemister, J., 1960 - Scotland: The Northern Highlands. British Reg. Geology, H.M.S.O. Edinburgh; 104 p.
Raup, H. M., 1965 - The structure and development of turf hummocks in the Mesters Vig district, Northeast Greenland. Medd. om Grønland, 176; 216 p.
Robinson, M., 1977 - Glacial limits, sea-level changes and vegetational development in part of Wester Ross. Unpub. Ph. D. thesis, Univ. of Edinburgh; 239 p.
Schunke, E., 1975 - Neue Beobachtungen zur Periglazialmorphologie Islands (Ein Forschungbericht). Gesell. Erdkunde Berlin Zeitschr., 106; p. 47-56.
Schunke, E., 1977 - Zur Genese der Thufur Islands und Öst-Grönlands. Erdkunde, 31; p. 279-287.
Sissons, J. B., 1976 - The geomorphology of the British Isles: Scotland. Methuen, London; 150 p.
Sissons, J. B., 1979a - Palaeoclimatic inferences from former glaciers in Scotland and the Lake District. Nature, Lond., 278; p. 518-521.
Sissons, J. B., 1979b - The Loch Lornond Advance in the Cairngorm Mountains. Scott. Geogr. Mag., 95; p. 66-82.
Tarnocai, C., Zoltai, S. C., 1978 - Earth hummocks of the Canadian arctic and subarctic. Arctic and Alpine Research, 10; p. 581-594.
Terzaghi, K., 1952 - Permafrost. Boston Soc. Civil Engineers, 39; p. 1-50.
Thoroddsen, T., 1913 - Polygonböden und „Thufur" auf Island. Petermanns Geogr. Mitt., 59; p. 253-255.
Tufnell, L., 1975 - Hummocky microrelief in the Moor House area of the northern Pennines, England. Biuletyn Peryglacjalny, 24; p. 353-368.
Washburn, A. L., 1947 - Reconnaissance geology of portions of Victoria Island and adjacent regions, Arctic Canada. Geol. Soc. Amer. Mem., 22; 142 p.
Washburn, A. L., 1956 - Classification of patterned ground and review of suggested origins. Bull. Geol. Soc. Amer., 67; p. 823-865.
Washburn, A. L., 1969 - Weathering, frost action and patterned ground in the Mesters Vig district, Northeast Greenland. Medd. om Grønland, 176; 303 p.
Washburn, A. L., 1979 - Geocryology: a survey of periglacial processes and environments. Arnold, London; 406 p.
Watt, A. S., Perrin, R. M. S., West, R. G., 1966 - Patterned ground in Breckland: structure and composition. Jour. Ecol., 54; p. 239-258.
Williams, R. B. G., 1964 - Fossil patterned ground in eastern England. Biuletyn Peryglacjalny, 14; p. 337-349.
Woo, M-k., 1975 - The formation of earth hummocks in south-central Ellesmere Island, N.W.T. Abstract of paper presented at meeting of Canadian Assoc. of Geographers, Vancouver, 1975; 2 p. (unpub.).
Worsley, P., Harris, C., 1974 - Evidence for neoglacial solifluction at Okstindan, north Norway. Arctic, vol. 27; p. 128-144.
Zawadzki, S., 1957 - Badania genezy i ewolucji gleb błotnych węglanowych Lubelszczyzny. Ann. Univ. M. Curie-Skłodowska, sec. E, 12; p. 1-86.
