Krioturbacje, sejsmity i ich uwarunkowania neotektoniczne. Implikacje dla czwartorzędu w Europie
DOI:
https://doi.org/10.26485/BP/1999/38/13Słowa kluczowe:
odkształcenia sedymentacyjne, pęcznienie mrozowe, paleosejsmikaAbstrakt
TYTUŁ ORYGINALNY: Cryoturbations, seismicite et controle Neotectonique. Implications pour le Quaternarie Europeen
W Arktyce proces krioturbacji przebiega w wyniku zróżnicowanego pęcznienia mrozowego, kontrolowanego przez gradienty mrozoodporności osadów i jakość drenażu. Krioturbacje pojawiają się w środowiskach dobrze odwodnionych (wzniesienia) lub słabo odwodnionych. Odkształcenia współsejsmiczne ograniczają się do zagłębień i są kontrolowane przez gradienty gęstości nasycenia i lepkość dynamiczną; w kontekście peryglacjalnym pojawiają się w aktywnych strefach sejsmicznych w warunkach termokrasu. Jednakże nie zawsze łatwo jest odróżnić strukturę inicjalną: pęcznienie kriogeniczne może powrócić do wartości obciążenia, jeśli zostaną przywrócone warunki termiczne i wodne, niezależnie od obecności wieloletniej zmarzliny. Podobnie deformacje współsejsmiczne mogą powodować ponowne odkształcenia wcześniej istniejących aktywnych lub nieaktywnych struktur peryglacjalnych poprzez oddziaływanie obciążeń i ucieczkę płynów, niezależnie od kontekstu klimatycznego, pod warunkiem że dane miejsce jest podmokłe. Ta reinterpretacja jest istotna dla badań paleoklimatycznych wczesnego i środkowego czwartorzędu.
Bibliografia
Audemard, F. A., De Santis, F., 1991 - Survey of liquefaction structures induced by recent moderate earthquakes. Bull. Int. Ass. Eg. Geol., 44; p. 5-16.
Bond, G., Heinrich, H., Broecker, H., Labeyrie, L., McManus, J., Andrews, J., Huon, S., Jantschik, R., Clasen, S., Simet, C., Tedesco, K., Klas, M., Bonami, G., Ivy, S., 1993 - Evidence for massive discharges of icebergs into the North Atlantic ocean during the last glacial period. Nature, 365; p. 143-147.
Brodzikowski, K., Van Loon, A. J., 1987 - A systematic classification of glacial and periglacial environments, facies and deposits. Earth Sc. Rev., 24; p. 297-381.
Brodzikowski, K., Haluszczak, A., Krzyszkowski, D., Van Loon, A. J., 1987 - Genesis and diagnostic of large scale gravity - induced penecontemporaneous deformation horizons in Quaternary sediments of the Kleszczów Graben (central Poland). In: Jones M. E. & Preston R. M. (eds) Deformation of sediments and sedimentary rocks. Geologic. Soc. Spec. Publ., 29; p. 287-287.
De Gans, W., 1988 - Pingo scars and their identification. In: Advances in Periglacial Geomorphology, M. J. Clark (editor), John Wiley & S.; p. 299-322.
Dionne, J. C., Laverdiere, C., 1973 - Structure cylindrique verticale dans un dépôt meuble quaternaire, au nord de Montréal, Québec. Can. J. Earth Sci., 9; p. 528-543.
Durrance E/M., Laming D. J. C., 1993 - The geology of Devon. Exeter Univ. Press, 346 pp.
Dżułyński, S., Walton, E. K., 1963 - Experimental production of sole markings. Geological Soc. Edinburgh Trans. 19; p. 279-304.
Eisseman, L., 1981 - Periglaziäre Prozesse und permafroststrukturen aus sechs Kaltzeiten des Quartärs. Altenberger Naturwis. Forsch, l; 171 pp.
Flemming, N. C., 1982 - Multiple regression analysis of earth movements and eustatic sea-level change in the United Kingdom in the past 9000 years. Proc. Geol. Ass., 93; p. 113-125.
Grantz, A., Plafker, G., Kachadorian, R., 1964 - Alaska's good friday earthquake, march 17, 1964. A preliminary geologic evolution. Geol. Surv., Circular 491.
Grellet, B., Combes, Ph., Granier, Th., Philip, H., 1993 - Seismotectonique de la France métropolitaine dans son cadre géologique et géophysique. Mém. N. S. Géol. Fr, 164; p. 1-2.
Hasegawa, H. S., Basham, P. W., 1989 - Spatial correlation between seismicity and postglacial rebound in Eastern Canada. In: S. Gregersen and P. W. Basham (eds) Earthquakes at North-Atlantic Passive Margins: Neotectonics and Postglacial Rebound, Kluwer Acad. Publ.; p. 483-500.
Ishihara, K., 1985 - Stability of natural deposits during eathquakes. Proc. 11th Intern. Conf. Soil Mechan. and Found. Engeen. 1; p. 321-736.
Jenkins, D. G., Vincent, A., 1981 - Periglacial features in the Bovey basin., south Devon. Proc. Usher Soc., 5; p. 201-205.
Johnston, A. C., 1987 - Supression of earthquakes by large continental ice sheets. Nature, 330; p. 467-469.
Kuenen, P. H., 1958 - Experiments in geology. Trans. Geol. Soc. Glasgow, 23; p. 1-28.
Lägerbäck, R., 1990 - Late Quaternary faulting and paleoseismicity in northern Fennoscandia, with particular reference to the Lansjärv area, northern Sweden. Geologiska För. i Stockholm Förhand., 112; p. 333-354.
Larrocke, C., Gaffet, S., 1995 - Des mouvements en sol majeur. La Recherche, 26; p. 930-931.
Lowe, D. R., 1975 - Water escape structures in coarse grained sediments. Sedimentology, 22; p. 157-204.
Maury, R. C., Varet, J., 1980 - Le volcanisme tertiaire et quaternaire en France, 26E CGI Paris, Géologie de la France. Mem. BRGM, 107; p. 138-159.
Mörner, N. A., 1978 - Faulting, fracturing and seismic activity as a function of glacial-isostasy in Fennoscandia. Geology, 6; p. 41-45.
Mörner, N. A., 1991 - Intense earthquakes and seismotectonics as a function of glacial isostasy. Tectonophysics, 188; p. 407-410.
Murton, J. B., 1996 - Near surface brecchiation of the Chalk, Isle of Thanet, South-East Enland: a comparison with ice rich brecciated bedrocks in Canada and Spitsbergen. Permafrost and Periglacial Proc., 7; p. 253-264
.
Murton, J. B., French, H. M., 1994 - Cryostructures in permafrost, Tuktoyaktuk Coastlands, Western Arctic Canada. Can. Jour. Earth Sc., 31; p. 737-747.
Müller, B., Zoback, M. L., Fuchs, K., Mastin, L., Gregersen, S., Pavoni, N., Stephansson, O., C. Ljunggren, 1987 - Regional patterns of tectonic stress in Europe. Jour. Geophys. Res., 97, B8, 11; p. 783-803.
Pareyn, C., 1987 - Sédiments marins néogènes et pléistocènes de Normandie: onze unités stratigraphiques, 400 m démontrés en épisseur cumulée, ca compte... Bilan de 10 ans d'exploration sous les marais du Cotentin. Bull. Centre de Géomorphologie du CNRS, Caen, 32; p. 127-159.
Pissart, A., 1982 - Déformation de cylindres de limon entourés de graviers sous l'action d'alternances gel-dégel. Expériences sur l'origine des cryoturbations. Biuletyn Peryglacjalny, 29; p. 219-229.
Rivière, A. et Vernhet, S., 1962 - Accidents périglaciaires dans la région de Pénestin, (Morbihan). C. R. Hebdom. des Séances, Acad. Sc. Paris, 255; p. 744-6.
Seed, H. B., Idris I. M., 1971 - Simplified procedure for evaluating soil liquefaction potential., Jour. Soil Mech. and Found. Div. Proc. Amer. Soc. Civil Eng., 97; p. 1249-1273
Serva, L., 1994 - Ground effects in intensity scales. Terra Nova, 6; p. 414-416.
Shackleton, N., Berger, A., Peltier, W. R., 1991 - An alternative astronomical calibration of the lower Pleistocene timescale based on ODP Site 677. Trans. Roy. Soc. Edinburgh, 81; p. 252-261.
Sims, J. D., 1975 - Determining earthquake induced recurrence intervals from deformational structures in young lacustrine sediments. Tectonophysics, 29; p. 141-152.
Stein, S., Cloethingh, S., Sleep, N., Wortel, R., 1989 - Passive margin earthquakes, stresse and rheology. In: Gregersen S. & Basham P. W. (eds), Earthquakes at North Atlantic Passive Margins,: Neotectonics and Postglacial rebound. Kluwer Acad. Publ.; p. 231-259.
Strunk, H., 1983 - Pleistocene diapiric upturnings of lignites and clayey sediments as periglacial phenomena in central Europe. 4th Intern. Permafrost Conf. Proc., Nat. Acad. Press, Washington, 1; p. 1200-4.
Sylvester, A. G., 1988 - Strike-slip faults. Geol. Soc. Am. Bull., 100; p. 1666-1703.
Van Loon, A., Brodzikowski, K., Gotowala, R., 1985 - Kink structures in unconsolidated fine-grained sediments. Sedimentary Geology, 41; p. 283-300.
Van Vliet-Lanoë, B., 1985 - Frost effects in soils. In: "Soil and Quaternary Landscape Evolution", J. Boardman (Editor), J. Wiley Publ.; p. 115-156.
Van Vliet-Lanoë, B., 1988a - Le rôle de la glace de ségrégation dans les formations superficielles de l'Europe de I'Quest. Processus et héritages. Thèse de Doctorat d'Etat, Géographie, Univ. Paris I-Sorbonne 1987, Ed. Editec, 1988, Caen; 854 pp.
Van Vliet-Lanoë, B., 1988b - The genesis of cryoturbations and their significance in environmental reconstruction. Jour. Quaternary Sci., (3); p. 85-96.
Van Vliet-Lanoë, B., 1991 - Differential heave, load casting and convection: converging mechanisms. A discussion of the origin of cryoturbations. Permafrost and Perigl. Proc., 2; p. 123-139.
Van Vliet-Lanoë, B., 1996 - Relations entre la contraction thermique des sols en Europe du nord ouest et la dynamique de l'inlandsis nord-européen au Weichsélien. CRAS Paris, série II, 322; p. 461-468.
Van Vliet-Lanoë, B., 1998 - Frost and soils: implications for paleosols, paleoclimates and stratigraphy. Catena, 34; p. 157-183.
Van Vliet-Lanoë, B., 1999 - Differentiation between cryogenic, co-seismic and neotectonic fabrics. Geodynamic and climatic implications. Geodynamica Acta (sous presse).
Van Vliet-Lanoë, B., Hallégouët, B., 1999 - European Permafrost at The LGM and at its Maximal Extent. The Geological Approach., In: «Permafrost» (edit). R. Paepe, E. Vanoverlop, Kluwer (sous presse).
Van Vliet-Lanoë, B., Bonnet, S., Hallégouët, B., Laurent, M., 1997 - Neotectonic and seismic activity in the Armorican and Cornubian massifs: regional stress field with glacio-isostatic influence? Jour. Geodynamics, 24; p. 219-239.
Van Vliet-Lanoë, B., Bourgeois, O., Dauteuil, O., Embry, J. C., Van Cauwenberge, A. S., 2005 - Deglaciation and volcano-seismic activity in Northern Iceland: Holocene and Early Eemian (The Sybra Formation). Geodinamica Acta, 18, 1
Van Vliet-Lanoë, B., Hallégouët, B., Bonnet, S., Laurent, M., 1995 - Evidences d'une activité séismique au pléistocène moyen et supérieur dans le massif armoricain. Implications pour la dynamique du pergélisol européen. Environnements Périglaciaires 2; p. 4-22.
Van Vliet-Lanoë, B., Mansy, J. L., Margerel, J. P., Vidier, J. P., Lamarche, J., Everaerts, M., 1998 - Le Pas de Calais un détroit cénozoïque à ouverture multiple. C.R. Acad. Sc., 326; p. 729-736.
Vandenberghe, J., 1988 - Cryoturbations. In: "Advances in periglacial geomorphology" M. J. Clark (edit), John Wiley & S.Ltd.; p. 179-198.
Vandenberghe, J., 1993 - Recent results of Pleistocene periglacial research in the Netherlands. research. Geol. en Mijnbouw, 72; p. 103-106.
Vandenberghe, J., Vandenbroeck, P., 1982 - Weichselian convolution phenomena and processes in fine sediments. Boreas, 11; p. 299-315.
Ziegler, P. A., 1992 – European cenozoic rift system. Tectonophysics, 208; p. 91-111.
