Audiosphere as a Category of Literary Studies. An Attempt to Bring the Issue Closer

Authors

DOI:

https://doi.org/10.26485/ZRL/2020/63.4/9

Keywords:

sound, audiosphere, soundscape, sound in poetry, sound studies

Abstract

The audiosphere is a capacious, ambiguous category, often freely used in contextual research. It is a term that has long been present in literary studies, but is used quite freely. The aim of this article will be an in-depth look at the ways of using the word 'audiosphere' and, finally, an attempt to specify research meanings useful in the context of literary studies. The terminology that organizes the sound order of a language exists in the study of literature in two modes. Each mode represents a different path in the development of the field of meanings of the audiosphere category. The first of them was developed by literary researchers as early as the 1980s, where the audiosphere was identified with the audial medium of presenting a literary text, i.e. with singing, recitation or speech. The second mode was subordinated to contemporary influences of cultural anthropology. The creation of sound studies and the so-called sound anthropology resulted in a flood of new meanings of the word 'sound', as well as the need to develop cognitively useful descriptive categories. In this context, the audiosphere is a very Polish term. It is mainly used by Polish researchers, strictly distinguishing it from the soundscape category, which is more common in Western studies. In the article, the two models outlined above will be confronted with each other, and the purpose of this juxtaposition will be to cause shifts in terms of meanings. On the basis of a relatively outlined definition, the basic features of the audiosphere within literary research will be listed. This will make it possible to clarify which specific features of this category are useful in the context of literary studies and which should be rejected. Ultimately, it is about working out the possibility of creating a model of audial interpretation of a poetic text.

References

Bernat Sebastian (2008), Metody badań krajobrazów dźwiękowych [w:] Dźwięk w krajobrazie jako przedmiot badań interdyscyplinarnych, red. Bernat S., Instytut Nauk o Ziemi UMCS, Lublin.

— (2009), Perspektywy ekologii dźwiękowej w Polsce, „Problemy Ekologii Krajobrazu”, nr 25.

Brożek Anna (2007), O kategoriach i kategoryzacjach, „Roczniki Filozoficzne”, nr 1.

Brzostek Dariusz (2014), Nasłuchiwanie hałasu. Audioantropologia między ekspresją a doświadczeniem, Wyd. Naukowe UMK, Toruń.

Chuderski Adam, Bremer Józef (2011), Pojęcia jako przedmiot badań interdyscyplinarnych [w:] Pojęcia. Jak reprezentujemy i kategoryzujemy świat, red. Chuderski A., Bremer J., Universitas, Kraków.

Ciesielczuk Stanisław (1965), Poezje zebrane, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.

Czechowicz Józef (1997), Wiersze zebrane, opr. A. Madyda, Algo, Toruń.

Dziechcińska Hanna (1987), Oglądanie i słuchanie w kulturze dawnej Polski, PWN, Warszawa.

Gajcy Tadeusz (1980), Pisma, Wydawnictwo Literackie, Kraków.

Gołaszewska Maria (1997), Estetyka pięciu zmysłów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Kraków.

Gołąb Maciej (2003), Próba definicji fonosystemu przedstawienia teatralnego. Na przykładzie TIS MW2 Bogusława Schaeffera, „Pamiętnik Teatralny”, nr 3–4.

Hejmej Andrzej (2012), Muzyczność dzieła literackiego, wyd. 3, Wyd. Naukowe UMK, Toruń.

— (2013), Komparatystyka. Studia literackie — studia kulturowe, Universitas, Kraków.

— (2019), Literatura w kulturze akuzmatycznej, „Ethos”, nr 125.

Jastrun Mieczysław (1984), Poezje zebrane, t. 1, Czytelnik, Warszawa.

Kapelański Maksymilian (1999), Koncepcja „pejzażu dźwiękowego” (soundscape) w pismach R. Murraya Schafera, praca magisterska, maszynopis w bibliotece Instytutu Muzykologii UW, Warszawa.

Kaziów Michał (1973), O dziele radiowym. Z zagadnień estetyki oryginalnego słuchowiska, Ossolineum, Wrocław.

Losiak Robert (2007), Miejskie pejzaże dźwiękowe. Z projektu badań nad audiosferą w doświadczeniu odbiorczym [w:] Przestrzenie wizualne i akustyczne człowieka. Antropologia audiowizualna jako przedmiot i metoda badań, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP, Wrocław.

— (2008), Muzyka w przestrzeni publicznej miasta. Z badań nad pejzażem dźwiękowym Wrocławia [w:] Dźwięk w krajobrazie jako przedmiot badań interdyscyplinarnych, Instytut Nauk o Ziemi UMCS, Lublin.

— (2014), Wrocław słuchany. Audiosfera miasta w perspektywie badań terenowych [w:] Audiosfera Wrocławia, red. R. Losiak, R. Tańczuk, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław. Mayen Józef (1965), Radio a literatura, Wiedza Powszechna, Warszawa.

— (1972), O stylistyce utworów mówionych, Ossolineum, Wrocław.

Misiak Tomasz (2009), Estetyczne konteksty audiosfery, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa, Poznań.

— (2013), Kulturowe przestrzenie dźwięku, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.

Nycz Ryszard (2012), Poetyka doświadczenia. Teoria — nowoczesność — literatura, IBL PAN, Warszawa.

Odrzywolska-Kidawa Anna (2016), „Chodzi pojękując, kaszle, albo pluje”. Odgłosy natury i kultury u Mikołaja Reja [w:] Mikołaj Rej i futuryści, Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie, Częstochowa.

Piechal Marian (1978), Dzień i epoka. Wybór wierszy 1925–1975, Czytelnik, Warszawa.

Pietruszewska-Kobiela Grażyna (2016), Przygody człowieka nasłuchującego. Krzyki, ryki i śmiechy na czworakach. Odgłosy ciała w międzywojennych wierszach Tytusa Czyżewskiego, Brunona Jasieńskiego, Stanisława Młodożeńca i Anatola Sterna [w:] Mikołaj Rej i futuryści, Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie, Częstochowa.

Przyboś Julian (1989), Sytuacje liryczne. Wybór poezji, opr. E. Balcerzan, Ossolineum, Wrocław.

Radion Ewelina (2019), Percepcja wrażeń akustycznych w wierszu Mochnacki Jana Lechonia, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, nr 1.

Regiewicz Adam (2017a), Filolog w słuchawkach, czyli jak literaturoznawca słucha tekstu? [w:] Sposoby słuchania, red. Olejniczak M., Misiak T., Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie, Konin.

— (2017b), Audioantropologia odgłosów, „Przegląd Kulturoznawczy”, nr 1.

Reimann Aleskandra (2013), Muzyczny styl odbioru tekstów literackich. Iwaszkiewicz – Barańczak – Rymkiewicz – Grochowiak, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.

Rosch Eleanor (2005), Zasady kategoryzacji, „Etnolingwistyka”, nr 17.

Schafer R. Murray (1977), The Tuning of the World, McClelland and Stewart, Toronto.

Sterne Laurence (2012), Sonic Imatinations [w:] The Sound Studies Reader, ed. Sterne L., Routledge, London – New York.

Taylor John R. (2001), Kategoryzacja w języku. Prototypy w teorii językoznawczej, przeł. A. Skucińska, Universitas, Kraków.

The Oxford Handbook of Sound Studies (2012), ed. Bijsterveld K., Pinch T., Oxford UP, New York.

Downloads

Published

2021-03-11

How to Cite

Piaskowski, Łukasz. (2021). Audiosphere as a Category of Literary Studies. An Attempt to Bring the Issue Closer. Zagadnienia Rodzajów Literackich The Problems of Literary Genres, 63(4), 133–150. https://doi.org/10.26485/ZRL/2020/63.4/9