Etykiety „pedał” i „lesba” w heteronormatywnej rzeczywistości społecznej. Próba analizy

Autor

DOI:

https://doi.org/10.26485/PS/2020/69.2/6

Słowa kluczowe:

geje i lesbijki, porządek heteronormatywny, homofobiczne etykiety, dewiant

Abstrakt

Język jest zbiorem uwarunkowanych kulturowo znaków umożliwiających tworzenie prywatnych i społecznych znaczeń. Odgrywa kluczową rolę w wyobrażeniu i wyrażaniu nienormatywnych tożsamości seksualnych, które w mniejszym lub większym stopniu są podatne na proces stygmatyzacji [Kulick 2000]. Artykuł jest przyczynkiem do badania procesu stawania się seksualnym dewiantem. Celem artykułu jest przedstawienie wyników badań jakościowych opartych na indywidualnych wywiadach przeprowadzonych w 2018 roku. Analiza wypowiedzi 15 homoseksualnych kobiet i mężczyzn w wieku od 20 do 30 lat, mieszkających w Warszawie, pozwoliła ukazać językową różnorodność etykiet odnoszących się do osób homoseksualnych. Z badań wynika, że językowe reprezentacje lesbijek i gejów w heteroseksualnych aktach mowy sytuują się pomiędzy eufemizmami i niewybrednymi kolokwializmami, które pełnią funkcję poniżających etykiet, znajdujących zastosowanie w różnych kontekstach. Celem prezentowanego badania nie było rozpoznanie odrębności języka wspólnoty osób homoseksualnych, a konceptualne ujęcie miejsca płciowej i seksualnej nieheteronormatywności w zmieniającej się rzeczywistości społecznej.

Bibliografia

Allport Gordon W. 1954. The nature of prejudice. New York: Addison-Wesley Publishing Company.

Anderson Eric. 2009. Inclusive masculinity: The changing nature of masculinities. New York: Routledge.

Antosz Patrycja, Jarosław Górniak. 2012. Równe traktowanie standardem dobrego rządzenia. Raport z badań sondażowych. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.

Babbie Earl. 2004. Badania społeczne w praktyce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Becker Howard S. 2009. Outsiderzy. Studia z socjologii dewiacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Berger Peter L., Thomas Luckmann. 1983. Społeczne tworzenie rzeczywistości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Bilewicz Michał, Marta Marchlewska, Wiktor Soral, Mikołaj Winiewski. 2014. Mowa nienawiści. Raport z badań sondażowych. Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego i Centrum Badań nad Uprzedzeniami.

Butler Judith. 2010. Walczące słowa. Mowa nienawiści i polityka performatywu. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

CBOS. 2019. Stosunek Polaków do związków homoseksualnych. Komunikat z badań (Nr 90/2019). Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej.

Czykwin Elżbieta. 2007. Stygmat społeczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Czyżewski Marek. 2013. „Socjologia interpretatywna i metoda biograficzna: Przemiana funkcji, antyesencjalistyczne wątpliwości oraz sprawa krytyki”. Przegląd Socjologii Jakościowej 9/4: 14–27.

Denzin Norman K. Yvonna S. Lincoln. 2009. Wprowadzenie. Dziedzina i praktyka badań jakościowych. W: Metody badań jakościowych, t. 1, N.K. Denzin, Y.S. Lincoln (red.), 19–57. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Dyer Richard. 2002. The culture of queers. London–New York: Routledge.

Dyszak Andrzej S. 2015. „O zapisanym słownictwie mniejszości seksualnych”. Etnolingwistyka 27: 201–220.

Fasoli Fabio, Peter Hegarty, Andrea Carnaghi. 2019. “Sounding gay, speaking as a ‘fag’: Auditory gaydar and the perception of reclaimed homophobic language”. Journal of Language and Social Psychology 6(19): 1–11. https://www.researchgate.net/publication/333891836_

Sounding_Gay_Speaking_as_a_Fag_Auditory_Gaydar_and_the_Perception_of_Reclaimed_ Homophobic_Language [access: 30.06.2019].

Flowers Paul, Jonathan A. Smith, Paschal Sheeran, Nigel Beail. 1997. “Health and romance: Understanding unprotected sex in relationships between gay men”. British Journal of Health Psychology 2: 73–86.

Garfinkel Harold. 1956. “Conditions of successful degradation ceremonies”. American Journal of Sociology 61(5): 420–424.

Goffman Erving. 2005. Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Górska Paulina, Małgorzata Mikołajczak. 2015. Tradycyjne i nowoczesne uprzedzenia wobec osób homoseksualnych w Polsce. W: Uprzedzenia w Polsce, A. Stefaniak, M. Bilewicz, M. Winiewski (red.), 179–206. Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia Filomatów, Wydawnictwo Liberi Libri.

Hatchel Tyler, Gabriel J. Merrin, Dorothy Espelage. 2019. “Peer victimization and suicidality among LGBTQ youth: The roles of school belonging, self-compassion, and parental support”. Journal of LGBTQ Youth 16(2): 134–165.

Iniewicz Grzegorz, Bartosz Grabski, Magdalena Mijas. 2012. „Zdrowie psychiczne osób homoseksualnych i biseksualnych – rola stresu mniejszościowego”. Psychiatria Polska 46(4): 649–663.

Kacprzak Kamila. 2016. „Interpretacyjna analiza fenomenologiczna. Charakterystyka podejścia i możliwości zastosowania w

pedagogice/andragogice”. Rocznik Andragogiczny 23: 283–309.

Kofta Mirosław, Michał Bilewicz. 2011. Wprowadzenie. Zagrożenie psychologiczne a stosunki międzygrupowe: nowe idee. W: Wobec obcych. Zagrożenia psychologiczne a stosunki międzygrupowe, M. Kofta, M. Bilewicz (red.), 7–17. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Kojder Andrzej. 1980. „Co to jest teoria naznaczania społecznego”. Studia Socjologiczne 3(78): 45–65.

Kowalski Sergiusz, Magdalena Tulli. 2003. Zamiast procesu. Raport o mowie nienawiści. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.

Krawczyk-Tyrpa Anna. 2001. Tabu w dialektach polskich. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.

Kulick Don. 2000. “Gay and lesbian language”. Annual Review of Anthropology 29(1): 243–285.

Kvale Steinar. 2004. InterViews. Wprowadzenie do jakościowego wywiadu badawczego. Białystok: Wydawnictwo Trans Humana.

Lemert Edwin M. 1951. Social pathology. A systematic approach to the theory of sociopathic behavior. New York: McGraw-Hill.

Majka-Rostek Dorota. 2017. „Pojęcie «obnoszenie się» jako narzędzie heteronormatywnej kontroli społecznej”. Normy, dewiacje i kontrola społeczna 17–18: 63–75.

Mankoff Milton. 1971. “Societal reaction and career deviance: A critical analysis”. The Sociological Quaterly 12(2): 204–218.

Markowska Barbara. 2013. Jacy „my” i jacy „oni”? Analiza semantyczna nazw i etykiet. W: To oni są wszystkiemu winni… Język wrogości w polskim dyskursie publicznym, X. Bukowska, B. Markowska (red.), 19–53. Warszawa: Wydawnictwo Trio.

Meyer Ilan H. 1995. “Minority stress and mental health in gay men”. Journal of Health and Social Behavior 36(1): 38–56.

Miles Matthew, A. Michael Huberman. 2000. Analiza danych jakościowych. Białystok: Trans Humana.

Morgan John F., Jon Arcelus. 2009. “Body image in gay and straight men: A qualitative study”. European Eating Disorders Review 17: 435–443.

Neuberg Steven L., Dylan M. Smith, Terrilee Asher. 2008. Dlaczego ludzie piętnują: w stronę podejścia biokulturowego. W: Społeczna psychologia piętna, T.F. Heatherton, R. Kleck, M.R. Hebl, J.G. Hull (red.), 49–73. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Nowak Tomasz Ł. 2016. „Gdzie jest gej? O (nazwach) przestrzeni w pierwszych polskich pismach gejowskich”. Dziennikarstwo i Media 7: 173–185.

Nunn Gary. 2011. “A challenge to the Guardian: It’s time to drop the word ‘homosexual’”. The Guardian Friday, 18 November. https://www.theguardian.com/media/mind-your-language/ 2011/nov/18/mind-your-language-word-homosexual [access: 8.02.2020].

Ostolski Adam. 2007. Spiskowcy i gorszyciele. Judaizowanie gejów w polskim dyskursie prawicowym. W: Jak się dzielimy i co nas łączy? Przemiany wartości i więzi we współczesnym społeczeństwie polskim, M. Głowacka-Grajper, E. Nowicka (red.), 156–178. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.

Parsons Talcott. 2009. System społeczny. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.

Pawłowski Łukasz. 2020. „Szary człowiek i czarna limuzyna”. Polityka 26.02–3.03: 24–26.

Piotrowski Andrzej. 1981. „Negocjacyjny model interakcji”. Przegląd Socjologiczny 33: 27–49.

Alfred Schütz. 1984. Potoczna i naukowa interpretacja ludzkiego działania. W: Kryzys i schizma, t. 1. Antyscjentyczne tendencje w socjologii współczesnej, E. Mokrzycki (wybór), 137–192. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Smith Jonathan A., Mike Osborn. 2008. Interpretative phenomonological analysis. W: Qualitativepsychology: A practical guide to research method, J.A. Smith (ed.), 53–80. London: Sage.

Stępniak Klemens, Zbigniew Podgórzec (współ.). 1993. Słownik tajemnych gwar przestępczych. Londyn: Wydawnictwo Puls.

Struzik Justyna. 2012. Sytuacja społeczna lesbijek i kobiet biseksualnych w Polsce. W: Niewidoczne (dla) społeczności. Sytuacja społeczna lesbijek i kobiet biseksualnych mieszkających na terenach wiejskich i w małych miastach w Polsce. Raport z badań, J. Struzik (red.), 35–47.

Kraków: Fundacja Przestrzeń Kobiet.

Warkocki Błażej. 2007. Homo niewiadomo: Polska proza wobec odmienności. Warszawa: Wydawnictwo Sic!

Weeks Jeffrey. 1986. Sexuality. Chichester: Ellis Horwood/Tavistock

Pobrania

Opublikowane

2020-08-14

Jak cytować

Bieńko, M. (2020). Etykiety „pedał” i „lesba” w heteronormatywnej rzeczywistości społecznej. Próba analizy. Przegląd Socjologiczny, 69(2), 113–141. https://doi.org/10.26485/PS/2020/69.2/6

Numer

Dział

ARTYKUŁY