Budżet obywatelski jako mechanizm społecznego wytwarzania przestrzeni miejskiej
DOI:
https://doi.org/10.26485/PS/2021/70.4/3Słowa kluczowe:
budżet obywatelski, miasto, wytwarzanie przestrzeniAbstrakt
Od wprowadzenia pierwszego budżetu obywatelskiego w Polsce mija właśnie dekada. Przez ten czas mechanizm polegający na włączaniu mieszkańców w proces współdecydowania o pewnej puli środków publicznych upowszechnił się w znacznej części polskich miast i miasteczek. Co więcej, zaczęto wprowadzać wojewódzkie, szkolne, wydziałowe i zielone warianty budżetów obywatelskich. Powszechność nie jest jednak gwarantem jakości. Polskie budżety obywatelskie obarczone są pewną, dość istotną, wadą, a mianowicie w zdecydowanej większości pozbawione są komponentu dyskusji, co sprawia, że w jakimś sensie stają się tylko pozornym narzędziem partycypacji. Niemniej jednak, mimo powyższej wady oraz stosunkowo niskich środków finansowych, stały się one dość skutecznym instrumentem kształtowania przestrzeni. Ze względu na wspomniane mankamenty w artykule używam określenia „quasi-partycypacyjne wytwarzanie przestrzeni”. W artykule prezentuję dane dotyczące rezultatów tego społecznego wytwarzania przestrzeni w odniesieniu do czterech wybranych miast. Analizie poddaję pięć pierwszych edycji budżetu obywatelskiego zrealizowanych w tych miastach.
Bibliografia
Barber Benjamin. 2003. Silna demokracja. W: Współczesna filozofia polityki. Wybór tekstów źródłowych, D. Pietrzyk-Reeves, B. Szlachta (red.), 277–289. Kraków: Dante.
Bierwiaczonek Krzysztof. 2008. Percepcja i waloryzacja przestrzeni miasta. Studium porównawcze z socjologii przestrzeni na przykładzie Będzina, Cieszyna, Mikołowa i Żywca. Mysłowice: Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Kardynała Augusta Hlonda w Mysłowicach.
Brzeziński Kamil, Agnieszka Michalska-Żyła. 2018. „Budżet obywatelski a społeczne wytwarzanie przestrzeni miejskiej – przykład Łodzi”. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu 534: 57–69.
Brzeziński Kamil. 2021. Some comments on the appearances of participatory budgeting in Poland In: Citizen participation in budgeting and beyond: Deliberative practices and their impact in contemporary cases, J. Podgórska-Rykała, J. Sroka (eds.), 109–147. Kraków: Wydawnictwo LIBRON – Filip Lohner.
Cabannes Yves, Barbara Lipietz. 2015. “The democratic contribution of participatory budgeting”. International Development, LSE. Working Paper Series 15–168: 1–33.
Dias Nelson. 2014. 25 years of Participatory Budgets in the world: A new social and political movement? In: Hope for democracy – 25 years of participatory budgeting worldwide, N. Dias (ed.), 21–27. In Loco Association, Sao Bras De Alportel.
Dias Nelson, Enríquez Sahsil, Júlio Simone (eds.). 2019. The participatory budgeting world atlas. Faro: Epopeia – Make It Happen and Oficina.
Drozda Łukasz. 2019. Urbanistyka oddolna. Koszmar partycypacji a wytwarzanie przestrzeni.
Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Gawroński Henryk. 2015. „Efektywność partycypacyjnych instrumentów zarządzania miastem”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 77(1): 273–286.
Gądecki Jacek, Kubicki Paweł. 2014. „Polityki miejskie”. Politeja 1(27): 135–156.
Gehl Jan. 2014. Miasta dla ludzi. Kraków: Wydawnictwo RAM .
Gerwin Marcin. 2012. Odkrywanie demokracji. W: Miasto w działaniu. Zrównoważony rozwój z perspektywy oddolnej, P. Filar, P. Kubicki (red.), 24–53. Warszawa: Instytut Obywatelski.
Górski Rafał. 2007. Bez państwa. Demokracja uczestnicząca w działaniu. Warszawa: Korporacja Ha!art, Warszawa.
Graham Wade. 2016. Miasta wyśnione. Siedem wizji urbanistycznych, które kształtują nasz świat. Kraków: Karakter.
Harvey David. 2012. Bunt miast. Prawo do miasta i miejska rewolucji. Warszawa: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.
Jałowiecki Bohdan, Marek S. Szczepański. 2006. Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej. Warszawa: Scholar.
Jałowiecki Bohdan. 2010. Społeczne wytwarzanie przestrzeni. Wydanie nowe poprawione. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Kajdanek Katarzyna. 2015. „Budżet obywatelski czy «budżet obywatelski»? Komentarz w sprawie Wrocławskiego Budżetu Obywatelskiego”. Problemy Rozwoju Miast 2: 29–35.
Kalisiak-Mędelska Magdalena. 2016. Budżet partycypacyjny – rzeczywisty czy pozorny instrument partycypacji społecznej. Przykład Łodzi. W: Aktualne problemy samorządu terytorialnego po 25 latach jego istnienia, R.P. Krawczyk, A. Borowicz (red.), 353–373. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kraszewski Dariusz, Karol Mojkowski. 2014. Budżet obywatelski w Polsce. Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego.
Karwińska Anna. 2011. „«Dobre miasto». W poszukiwaniu właściwej społeczno-przestrzennej formy miasta”. Studia Miejskie 4: 57–74.
Kębłowski Wojciech. 2013. Budżet partycypacyjny. Krótka instrukcja obsługi. Warszawa: Instytut Obywatelski.
Kębłowski Wojciech. 2014. Budżet partycypacyjny. Ewaluacja. Warszawa: Instytut Obywatelski.
Kubicki Paweł. 2011. „Nowi mieszczanie – nowi aktorzy na miejskiej scenie”. Przegląd Socjologiczny 60(2–3): 203–227.
Kubicki Paweł. 2016. „Polskie ruchy miejskie: Polityczne czy kulturowe?”. Przegląd Socjologiczny 65: 65–79.
Kubicki Paweł. 2017. „Od miejskiego aktywizmu do miejskich ruchów społecznych”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin, Sectio K – Politologia XXXIV(2): 173–186.
Kusińska Elżbieta. 2017. „Kształtowanie miejskich przestrzeni publicznych zgodnie z potrzebami lokalnych społeczności”. Przestrzeń – Urbanistyka – Architektura 2: 85–94.
Leszkowicz-Baczyński Jerzy. 2016. „Budżet partycypacyjny jako szansa redukcji społecznych problemów miast”. Przegląd Socjologiczny 65(1): 147–167.
Leśniewska-Napierała Katarzyna. 2017. „Budżet partycypacyjny jako narzędzie finansowania inwestycji w Łodzi”. Studia Miejskie 25: 107–119.
Lutyński Jan. 1990. Nauka i polskie problemy: komentarz socjologa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Mandrysz Witold. 2019. “Participatory budgeting: Action research procedures in community work”. In: Participatory social work: Research, practice, education, M. Granosik, A. Gluczyńska, M. Kostrzyńska, B. Littlechild (eds.), 33–45. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Martela Borys. 2013. „Budżet partycypacyjny w Polsce – wdrożenie i perspektywy”. Władza Sądzenia 2: 24–33.
Martela Borys. 2020, „Wpływ budżetu obywatelskiego na przestrzeń polskich miast”. Urban Development Issues 66: 173–182.
Martela Borys, Grzegorz Bubak, Liliana Janik. 2021. Barometr budżetu obywatelskiego. Edycja 2020. Warszawa–Kraków: Instytut Rozwoju Miast i Regionów.
Mergler Lech, Kacper Pobłocki Kacper, Maciej Wudarski. 2013. Anty-bezradnik przestrzenny: prawo do miasta w działaniu. Warszawa: Fundacja Res Publica im. H. Krzeczkowskiego.
Mucha Agnieszka. 2019. Odmiany budżetów obywatelskich. W: Partycypacja publiczna. Raportn o stanie polskich miast, P. Pistelok, B. Martela (red.), 138–140. Warszawa–Kraków: Instytut Rozwoju Miast i Regionów.
Ogrodowski Jarosław. 19.09.2017. Budżet obywatelski, czyli co poszło nie tak. Miej miejsce (portal internetowy). https://bit.ly/3yMbb3F [dostęp: 30.08.2021].
Pistelok Paweł, Borys Martela (red.). 2019. Partycypacja publiczna. Raport o stanie polskich
miast. Warszawa–Kraków: Instytut Rozwoju Miast i Regionów.
Pistelok Paweł. 2019. Dąbrowski Budżet Partycypacyjny – model 2.0. W: Partycypacja publiczna. Raport o stanie polskich miast, P. Pistelok, B. Martela (red.), 143–156. Warszawa–Kraków: Instytut Rozwoju Miast i Regionów.
Pobłocki Kacper. 2013. Prawo do odpowiedzialności. W: Koszmar partycypacji, M. Miessen, (red.), 7–37. Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana.
PwC. 2019. Raport o stanie polskich metropolii: Poznań. https://www.pwc.pl/pl/pdf-nf/2020/raport- o-metropoliach-poznan-2020-pwc.pdf [dostęp: 30.08.2021].
Ranking „Polityki”. https://rankingmiast.polityka.pl/ [dostęp: 30.08.2021].
Romańczyk Katarzyna. 2018. „Kolizyjne miasto – między społecznym a materialnym wymiarem rewitalizacji”. Przegląd Socjologiczny 67(1): 97–117.
Sagan Iwona. 2017. Miasto. Nowa kwestia i nowa polityka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Sidor Marta. 2014. Budżet partycypacyjny – doświadczenia największych polskich miast. W: Miasta – społeczne aspekty funkcjonowania, K. Kuć-Czajkowska, M. Sidor (red.), 37–62. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Sintomer Yves, Carsten Herzberg, Anja Röcke. 2008. “Participatory budgeting in Europe: Potentials and challenges”. International Journal of Urban and Regional Research 32(1): 164–178.
Sintomer Yves, Carsten Herzberg, Anja Röcke, Giovanni Allegretti. 2012. “Transnational models of citizen participation: The case of participatory budgeting”. Journal of Public Deliberation 8(2): article 9.
Skrzypiec Ryszard, Grzegorz Wójkowski, Paweł Wyszomirski. 2016. Skontroluj jak działa budżet obywatelski w twojej gminie. Raport końcowy. Katowice: Stowarzyszenie Aktywności Obywatelskiej Bona Fides.
Torcal Mariano, José Ramon Montero (eds.). 2006. Political disaffection in contemporary democracies. Social capital, institutions, and politics. Londyn–Nowy Jork: Routledge.
Ustawa o samorządzie gminnym (Dz. U. z 1990 r. Nr 16, poz. 95).
Wampler Brian. 2007. A guide to participatory budgeting. In: Participatory budgeting, Anwar Shah (ed.). Waszyngton: The World Bank.
Wojciechowski Eugeniusz. 2016. Problem budżetu obywatelskiego. W: Aktualne problemy samorządu terytorialnego po 25 latach jego istnienia, R.P. Krawczyk, A. Borowicz (red.), 375–382. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Wójcik Szymon. 2014. Demokracja i jej kryzysy. Czy partycypacja może być remedium? W: Demokracja i rola obywatela. O napięciu pomiędzy państwem, społeczeństwem i procesami globalizacyjnymi, M. Baranowski (red.), 35–48. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM .
Załęcki Jarosław. 2018. „Demokracja partycypacyjna (na przykładzie Gdańska)”. Miscellanea Anthropologica et Sociologica 19(1): 178–193.
Znaniecki Florian. 1999. Socjologiczne podstawy ekologii ludzkiej. W: Społeczeństwo i przestrzeń zurbanizowana. Teksty źródłowe, M. Malikowski, S. Solecki (oprac.). Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
